به منظور بررسی راندمان جذب، مصرف و بهره وری تشعشع در کشت خالص و کشت مخلوط سه گیاه زراعی کلزا (Brassica napus L.)، لوبیا (Phaseolus vulgaris L.) و ذرت (Zea mays L.)، آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در دو سال زراعی 87-1386 و 88-1387 به مرحله اجرا درآمد. این بررسی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار و شش تیمار اجرا گردید. تیمارها عبارت بودند از سه تیمار کشت خالص کلزا (کشت در یکم مهر)، کشت خالص ذرت و کشت خالص لوبیا (کشت در دهم اردیبهشت) و سه تیمار کشت مخلوط شامل کشت مخلوط دوگانه لوبیا و ذرت (کشت در دهم اردیبهشت)، کشت تأخیری دو مرحله ای کلزا (کشت در یکم مهر) و لوبیا و ذرت (کشت در دهم اردیبهشت) و بالأخره کشت تأخیری سه مرحله ای کلزا (کشت در یکم مهر)، لوبیا (کشت در بیستم فروردین) و ذرت (کشت در دهم اردیبهشت). بر اساس نتایج، حداکثر و حداقل میزان راندمان جذب تشعشع در بین گونه های زراعی در تیمارهای آزمایش، به-ترتیب در کلزا در انواع کشت مخلوط تأخیری (58/0 و 53/0) و در لوبیا و ذرت در این انواع کشت مخلوط (23/0 و 25/0) مشاهده شد. از نظر گونه ها در تیمارها، راندمان مصرف و بهره وری تشعشع، ذرت در کشت خالص و نیز در کشت مخلوط دوگانه، بیشترین مقادیر را دارا بود. در میان تیمارها، کشت خالص ذرت و نیز کشت مخلوط دوگانه، بیشترین مقدار راندمان مصرف تشعشع بر مبنای عملکرد بیولوژیکی (99/1) و نیز بر مبنای عملکرد دانه (56/0، 59/0) و همچنین بیشترین مقدار بهره وری تشعشع بر مبنای عملکرد بیولوژیکی (84/0، 86/0) و بر مبنای عملکرد دانه (24/0، 25/0) را دارا بود. این نتیجه را می توان به مسیر فتوسنتزی چهارکربنه ذرت و نیز همزیستی لوبیا و ذرت در کشت مخلوط دوگانه همزمان نسبت داد. نسبت برابری زمین بیشتر از یک در تمام موارد حاکی از این بود که ترکیبات کشت مخلوط، کارآمدتر از تیمارهای کشت خالص بوده اند. همچنین نتایج مربوط به مجموع ارزش نسبی نشان داد که تمامی ترکیبات کشت مخلوط، سودمندتر از تیمارهای کشت خالص بوده اند.

کلمات کلیدی