تامین خلوت مطلوب ، محوری ترین موضوع ارتباط انسان و محیط، جز با تعریف روشن قلمروهای فضایی امکان پذیر نیست. این امر لزوم پرداختن به این مهم را درمسکن، اصلی ترین خلوت گاه انسانی، بیش از سایر فضاها روشن می سازد. ترکیب محیط مسکونی با سایر کاربری ها و به ویژه کاربری تجاری، از یک سو یگانه راه رونق بخشی به مراکز شهری معرفی شده و از سوی دیگر ارتباط تنگاتنگ میان کاربری ها می تواند به خدشه دار شدن قلمرو های مسکونی منجر گردد. این نوشتار با استفاده از روش توصیفی – تحلیلی و از طریق بررسی و تحلیل مجتمع های مسکونی و تجاری موجود در شهر مشهد، الگوهای سازماندهی این قلمرو هارا از دو منظر بصری و کارکردی استخراج نموده است. از منظر بصری هم نشینی این دو قلمرو در دو الگوی متصل و منفصل خلاصه می شود که انفصال این دو قلمرو به واسطه فضایی با کاربری سوم و یا فضای باز مجموعه اتفاق افتاده است. از تحلیل این مجتمع ها از منظر کارکردی نیز الگوهای همجوار و مرتبط از طریق فضای واسط بدست آمد که موقعیت فضای واسط و نیز نوع آن الگوها و کیفیت ها ی متفاوتی در این مجتمع ها ایجاد نموده است. نتایج تحلیل این الگوها نشانگر آنست که از منظر بصری ، هم نشینی منفصل دو قلمرو خوانایی بیشتر این مجموعه ها را به همراه داشته و از منظر کارکردی، بهره گیر ی مناسب از فضاهای واسط ، می تواند علاوه بر تامین خلوت مطلوب ساکنین ، سرزندگی شهری را نیز به ارمغان آورد.

کلمات کلیدی