چکیده به عقیده¬ی ملاصدرا نفس ناطقه، به¬گونه¬ای آفریده شده است که می¬تواند به محض علم و اراده، مراد خود را به¬گونه¬ی شأنی از شئون خویش محقق سازد، ولی این توانایی در نشئات مختلف وجودی نفس و با توجه به مرتبه نفوس، دارای مراتب شدید و ضعیف است. در حکمت متعالیه حیطه خلاقیت نفس به دو حوزه درون و بیرون تقسیم می¬شود. مراد از دورن، عوالم غیبی نفس و مراد از بیرون، عوالم طبیعت و ماوراء طبیعت است. مصداق بارز خلاقیت در درون، ایجاد صور ذهنی و از مصادیق خلاقیت در بیرون، معجزات و کرامات انبیاء و اولیاء است. برخی از مبانی انسان-شناختی خلاقیت در حکمت متعالیه که در این مقاله به تفصیل مورد بررسی قرار می¬گیرد، عبارت¬اند از: تجرد نفس، تجرد قوه خیال، فاعل علمی بودن، جامعیت (بساطت) نفس و مَثَل اعلا بودن آن. بر اساس این ویژگی¬ها نفس انسان به عنوان موجودی ملکوتی که خلیفه و مظهر تام و تمام خدای متعال است، علاوه بر خلاقیت¬های درونی، در صورتی که در علم و عمل به مجردات تام تشبه یابد، می¬تواند هر چه را در صفحه تصور او به تجلی علمی موجود شده، تحت سیطره اراده خود درآورد و با اراده خود موجود ذهنی را کسوت وجود خارجی بپوشاند.

کلمات کلیدی