افزایش جمعیت و توسعه محدوده شهرها پیامدهای زیست‌محیطی مختلفی به‌ویژه برای منابع آب زیرزمینی در پی دارد. در این تحقیق با استفاده از اطلاعات موجود، اثرات توسعه شهر مشهد بر خصوصیات کمی و کیفی منابع آب زیرزمینی در دوره زمانی ۱۳۹۰-۱۳۳۵ بررسی شده است. برای این منظور از اطلاعات موجود در شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی، شرکت آب و فاضلاب مشهد، شهرداری مشهد و اطلاعات موجود از حفاری‌های ژئوتکنیکی در سال‌های اخیر همراه با اطلاعات مربوط به آمار جمعیتی استفاده شده است. نتایج این تحقیق نشان داد که افزایش شدید جمعیت (از ۱۴۳۰۰۰ به بیش از ۷/۲ میلیون نفر) و گسترش سریع وسعت شهر (از ۱۶ به ۳۲۰ کیلومترمربع)، در ۵۵ سال گذشته سبب ایجاد تغییرات هیدروژئولوژیکی (کمی و کیفی) قابل توجه در آبخوان شده است. از جمله مهم‌ترین پیامدهای این تغییرات می‌توان به کاهش کیفیت و افت کلی سطح آب‌های زیرزمینی، بالاآمدگی سطح آب زیرزمینی در برخی نقاط شهر، قرار گرفتن قنوات در داخل محدوده شهری و مسدود شدن مظهر این قنوات اشاره نمود. برای نمونه غلظت نیترات آب زیرزمینی در بیشتر مناطق شهر شدیداً افزایش‌یافته به‌طوری‌که متوسط غلظت آن از کم‌تر از ۲ میلی‌گرم در سال ۱۳۳۳ به بیش از ۳۸ میلی‌گرم در سال ۱۳۸۸ رسیده است. همچنین در چند سال اخیر در بیش از ۶۰ درصد مساحت شهر (۱۹۰ کیلومترمربع) بالاآمدگی سطح آب رخ داده است. همچنین توسعه شهر باعث تخریب بیش از ۸۰ رشته قنات که درگذشته برای تأمین آب شرب شهر یا آبیاری اراضی کشاورزی مورد استفاده میگرفت شده است که با توسعه شهر در محدوده شهری قرارگرفته‌اند. پر شدن این قنوات توسط فاضلاب شهری و همچنین پر کردن میله‌های آن‌ها با خاک دست ریز باعث نشست یا ریزش میله‌های مدفون قنوات شده و مشکلات متعدد سازه‌ای در سطح شهر ایجاد شده است.

کلمات کلیدی