طرح مسئله: وجود آشفتگی و نابسامانی در سکونتگاه‌های روستایی باعث شده تا اکثر کشورها در جستجوی شناخت یا خلق راه و روش‌های جدید برای تحقق توسعۀ روستایی باشند. در این بین، ارزیابی شاخص‌های روستای خلاق در عرصۀ بهبود اوضاع جوامع روستایی مطرح می‌گردد و باید در برهۀ زمانی کنونی توجه ویژه‌ای به آن شود. هدف: پژوهش حاضر باهدف ارزیابی شاخص‌های روستای خلاق در سکونتگاه‌های روستایی سیستان انجام‌شده است. روش: این پژوهش بر پایۀ روش توصیفی – پیمایشی و ازنظر هدف کاربردی است. برای گردآوری اطلاعات روش‌های اسنادی و میدانی به کار رفت. جامعۀ نمونۀ این پژوهش علاوه بر 28 متخصص درزمینۀ روستایی و توسعۀ منطقه‌ای، ساکنان 20 روستا از توابع منطقۀ سیستان است. دراین‌بین، بر اساس فرمول کوکران، تعداد 308 نفر انتخاب شدند و با روش تصادفی از آن‌ها نظرسنجی شد. برای دستیابی به اهداف پژوهش، از نرم‌افزارهای‌ SPSS، Dematel، ANP، MABAC و GIS استفاده شد. نتایج: بر اساس آزمون (T تک نمونه‌ای)، میانگین بدست آمده برای تمامی ابعاد بیشتر از میانگین نظری (3) می‌باشد. نتایج دیمَتِل نشان داد معیار ترویج و آموزش از بیشترین تأثیرگذاری و معیار خطرپذیری از بیشترین تأثیرپذیری در شکل‌گیری روستای خلاق برخوردار است. نتایج فرآیند تحلیل شبکه‌ای نشان داد، مؤلفۀ ترویج و آموزش با وزن‌ 342/0 مهم‌ترین عامل اثرگذار و مؤلفۀ انعطاف‌پذیری با وزن‌ 079/0 کم‌اهمیت‌ترین عامل اثرگذار بر شکل‌گیری روستای خلاق از نظر کارشناسان می‌باشد. نتایج تحلیل فضایی شدت اثر شاخص‌های روستای خلاق با استفاده از ماباک نشان داد تعداد 6 روستا دارای وضعیت مطلوب، 11 روستا دارای وضعیت متوسط و تعداد 3 روستا دارای شدت اثر کم می‌باشند. نوآوری: در پژوهش حاضر برای نخستین بار تحلیل فضایی عوامل مؤثر بر شکل‌گیری روستای خلاق در سکونتگاه‌های روستایی آن‌هم با استفاده از مدل‌های کاربردی بررسی شده است.

کلمات کلیدی