عنوان : طومار جامع نقالی شاهنامه:طومار جامع قجری به قلم محمد‌شریف نایگلی

فرزاد قائمی (نویسنده اصلی),
نوع کتاب: تصنیف
شماره انتشار: اول
تاریخ انتشار: مهر ۱۳۹۶
انتشارات: به نشر
چکیده:

طومار حاضر، همچون طومار مشهور هفت‌لشکر، متعلق به دورة قاجار و یک طومار جامع تألیفی است. نسخة اصلی طومار، با شماره بازیابی۴۰۳۶ و با عنوان «رستم‌نامه»، در کتابخانة مجلس شورای اسلامی ایران (بهارستان) نگهداری می‌شود و فهرست توصیفی‌اش در مجلد هفتمفهرست نسخ مجلس (صفحه ۵۲۸۷) مضبوط شده است. این نامگذاری اشتباه، محصول افتادگی بخش آغاز کتاب و نبودن عنوان و صفحة آغازینش و شباهت صوری‌اش با نسخ موسوم به رستم‌نامه است. قطع، رحلی، صفحات مجدول به شنگرف،تزئینات جلد، مقوایی و دارای روکش مخملی بنفش و نوع کاغذ، اصفهانی است. نوع خط نسخه شکسته‌نستعلیق تحریری ریز و دارای ۳۴ تابلوی نقاشی شده به لاجورد، شنگرف و زر است. سبک نقاشی‌ها از جمله نقاشی‌های قهوه‌خانه‌ای دورۀ قاجار است که نقاشی غیرحرفه‌ای، به پیروی از نقاشی‌های قهوه‌خانه‌ای آن عصر آنها ترسیم کرده است. نثر کتاب ساده و روان و کتاب دربردارندة بسیاری از داستان‌های کهن حماسی ایران، چه داستان‌های موجود در شاهنامه چون داستان ضحاک و فریدون، رستم و سهراب، هفت خان رستم، داستان فرود، داستان سیاوش، بیژن و منیژه، داستان نبردهای کیخسرو و افراسیاب و... است؛ چه داستان‌هایی که در شاهنامه ذکری از آنها نیست؛ از جمله داستان‌های نبردهای گرشاسپ و سام با موجوداتی چون شداد عادی، مکوکال دیو، منهراس دیو، اژدهای رودخانة طوس، داستان عاشقانة سام و پریدخت، سام و طوطی بنت شدّاد، زال و رودابه، برزو و فهرسیمین‌عذار، داستان‌های زندگی و سفرها و قهرمانی‌های فرامرز، جهانگیر، برزو، سوسن جادو، بانوگشسب، شمیلاس، رستم یکدست و... است. در این داستان‌ها، شخصیتهای پهلوانان ایرانی همه مسلمان و شیعه بوده، در بخشهایی از نبردها با کفّار و بت‌پرستان جهاد می‌کنند. می‌توان آن را یک طومار شیعه قلمداد کرد. طومار حاضر، دومین طومار جامع مورّخ فارسی است و ارتباطش با دو طومار جامع مورّخفارسی در عصر قاجار و طومارهای دیگری که در سال‌های اخیر منتشر شده‌اند و عمدتاً مورّخ نبوده، ولی متعلق به دورة بعد از قجر و سالهای نزدیک‌ترند، موضوع مهمی است که پژوهش‌های سال‌های پسین پژوهشگران آن را روشن خواهد کرد. سبک کتاب نثر گفتاری است که گزارشی از آن در بخش متن‌شناخت تعلیقات کتاب، در سه سطح واژگانی، نحوی و بلاغی، ارائه شده است. این کتاب در ابتدا شامل تصنیفی در حوزه حماسه های شفاهی و طومارشناسی فارسی است و در بخش بعدی تصحیح طومار و در بخش سوم تحلیل و فهرست نویسی آن ارائه شده است. روش تصحیح متن، با توجه به تک‌نسخه بودن متن، «تصحیح قیاسی» بوده است و کتاب تصنیف- تصحیح است.

کلمات کلیدی:
طومار نقالی، طومار جامع، نقال، شاهنامه، حماسه شفاهی، ادبیات عامیانه., طومار نقالی, طومار جامع, نقال, شاهنامه, حماسه شفاهی, ادبیات عامیانه.