«اگزیستانسیالیسم» جریانی فکری ـ فلسفی است که انسان را محور هستی می داند و از این لحاظ نوعی «اومانیسم» است. این مقاله به بررسی بخش هایی از شاهنامه از منظر فلسفۀ اگزیستانسیالیسم سارتر می پردازد؛ فلسفه ای که معتقد به «اصالت بشر» است. فلسفۀ«اصالت بشر»ی سارتر شاهنامه را که صحنه نبرد خیر و شر و اهورا و اهریمن است وبشر تنها، تماشاگر این نبرد به چالش می کشد واین دو نیرو را در هم می شکند وقدرت سوم و برتری را که «انسان» است ،برسرکار می آورد. فلسفۀ سارتر شاهنامه ای را که کوشش آدمی را در سرنوشت خود بی تأثیر می داند وانسان را چونان بازیچه ای در دست سرنوشت می انگارد ، مردود می داند. او «انسان» را تنها سازنده سرنوشت خود می داند. در فلسفۀ سارتر ، هیچ کس «قهرمان» یا « زبون» (ضد قهرمان) زاده نمی شود اما در شاهنامه همۀ قهرمانان ، قهرمان وهمۀ زبونان ، زبون زاده می شوند. «انتخاب» و «دلهره» از کلمات کلیدی فلسفۀ سارتر است . سارتر قهرمانان داستانهای خود را همیشه در موقعیت «انتخاب» و «دلهره» قرار می دهد. مو قعیتی که قهرمانان شاهنامه بارها و بارها ـ در داستانهایی چون رستم و سهراب ، رستم و اسفندیار ، سیاوش و... ـ در آن قرار گرفته اند. به طور کلی فلسفۀ سارتر در اصول خود با شاهنامه مخالف است و دربرخی جزئیّات همگام با آن.

کلمات کلیدی