چکیده وقف همواره یکی ازپشتوانه‌های مهم فرهنگ وتمدن ایرانی دردوران پس از اسلام بوده است. در عهد مغول با توجه به وسعت ویرانی‌ها وآشفتگی‌ها و نیز سلطه عنصر غیرمسلمان و بیگانه با این فرهنگ وتمدن،آنچه به اتکای وقف انجام گرفت، اهمیت دوچندان می‌یابد. به عبارت دیگر در ایران این زمان، وقف عاملی زیربنایی و اساسی در جلوگیری از گسست تمدنی و فرهنگی و تضمین‌کننده تداوم نسبی آن بود. جلوه‌های این موضوع را می‌توان در ایجاد مجموعه‌هایی نظیر ربع رشیدی، شنب غازانی و شهرسلطانیه مشاهده کرد. با این همه آن طورکه از اخبار و آگاهی‌های تاریخی برمی‌آید، اجرای سنت وقف و حفظ موقوفات در این عصربا چالش‌ها، نابسامانی‌ها و فراز و نشیب‌های فراوانی همراه بوده است. مقاله حاضر با فرض گرفتن وجود این وضعیت، به بررسی و تحلیل دلایل و عوامل آن می پردازد. لازم به ذکراست که تمرکز این مقاله عمدتاً براوضاع مناطقی از ایران است که تحت سلطه مستقیم حکومت ایلخانی قرارداشتند؛ چه وضعیت اوقاف در قلمرو حکومت‌های محلی این عصر، نظیر قراختاییان کرمان، اتابکان یزد، آل‌کرت، سلجوقیان روم و... از جهاتی متفاوت و در خور بررسی‌های جداگانه می‌باشد.

کلمات کلیدی