به منظور بررسی اثر تنش رطوبتی و استفاده از مواد خشک کننده شیمیایی (یدید پتاسیم) بر عملکرد دانه و خصوصیات زراعی ژنوتیپ های گندم نان، آزمایشی مزرعه ای در قالب طرح کرت های دو بار خرد شده بر پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سالهای زراعی 1386- 1385 و 87 -86 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی طرق مشهد به اجرا در آمد. تیمار آبیاری در کرت های اصلی شامل آبیاری مطلوب در طول فصل رشد (D1) و تنش رطوبتی از مرحله گرده افشانی تا رسیدگی(D2) تیمار ژنوتیپ در کرت های فرعی شامل هفت ژنوتیپ جدید گندم (لاین های شماره از (C-81-10 ،9212 ،9207 ،9205 ،9203 ،9116 ،9103،) و رقم کراس شاهی و تیمار شامل استفاده از شرایط فتوسنتز جاری وجلوگیری از فتوسنتز جاری در کرت های فرعی فرعی بود. نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان داد اثر تنش رطوبتی و شرایط فتوسنتزی بر تعداد کل گلچه در سنبله، درصد باروری سنبله، شاخص برداشت سنبله، طول دوره پر شدن دانه و عملکرد دانه معنی دار بود. با اعمال تنش رطوبتی انتهایی و جلوگیری از فتوسنتز جاری، عملکرد دانه کلیه ژنوتیپ ها به طور معنی داری کاهش یافت. بین ژنوتیپ های گندم از نظر صفات وزن خشک سنبله در مرحله گرده افشانی، تعداد سنبلچه در سنبله، تعداد کل گلچه در سنبله، درصد باروری سنبله، شاخص برداشت سنبله، ضریب اختصاص مواد فتوسنتزی به سنبله، ارتفاع گیاه، طول پدانکل، طول سنبله، طول دوره پرشدن دانه و عملکرد دانه اختلاف معنی داری وجود داشت . ژنوتیپ 9103 در شرایط بهینه رطوبتی و استفاده از فتوسنتز جاری بیشترین عملکرد دانه (7870کیلوگرم در هکتار) و رقم کراس شاهی در شرایط تنش محدودیت رطوبتی و جلوگیری از فتوسنتز جاری کمترین عملکرد دانه ( 1114 کیلوگرم در هکتار) را تولید کرد. نظر به اینکه ژنوتیپهای 9103 C-81- و 9116 بیشترین ظرفیت استفاده از ذخایر ساقه برای پرکردن دانه ها در هر دو شرایط(معمولی و تنش رطوبتی) را داشته و پتانسیل عملکرد دانه آنها نیز بالا بود می توان آنها را به عنوان ژنوتیپ های امید بخش و مناسب در برنامه های اصلاحی برای مناطق خشک و نیمه خشک پیشنهاد نمود.

کلمات کلیدی