فرسایش و انتقال رسوب از پدیده هایی می باشند که در مراحل مختلف تبدیل بارش به رواناب و در مسیر انتقال جریان بوقوع می پیوندند. بخشی از رسوبات در حال انتقال در مخازن سدها ته نشین می شوند که می توانند عواقب فنی، اقتصادی و یا حتی اجتماعی نامطلوب به بار آورند. بنا بر این باید میزان رسوب گذاری در مخزن سد قبل از احداث آن و همچنیت در حین بهره برداری با اطمینان قابل قبولی برآورد شود. از سوی دیگر تعیین مقدار دقیق فرسایش و یا رسوب گذاری در عمل بسیار مشکل بوده ولی روش های متفاوتی برای برآورد آن ها پیشنهاد شده‌است. در این پژوهش به منظور برآورد میزان رسوب ورودی به مخازن سدهای دز و کرج و همچنین میزان رسوب خروجی از این سدها، بر اساس آمار دبی و غلظت رسوب متناظر آن ها در ایستگاه های هیدرومتری ورودی و خروجی این سدها، معادلات منحنی‌های سنجه رسوب ماهانه در این ایستگاه ها تعیین شد. سپس با استفاده از معادلات به دست آمده و بر اساس مقادیر دبی روزانه، دبی رسوب ورودی به هر سد و خروجی از آن در طول دوره ای که عملیات هیدرو گرافی در سدها انجام شده است، برآورد شد. با استفاده از شبکه عصبی مصنوعی نیز، پس از تعیین مناسب ترین آرایش شبکه و مدل، دبی رسوب ورودی و خروجی هر سد برآورد شد. سپس مقادیر دبی رسوب با توجه به وزن مخصوص رسوبات به حجم رسوب ورودی و یا خروجی تبدیل شدند. با استفاده از نتایج هیدروگرافی های انجام شده، مقادیر حجم رسوب گذاری در مخزن هر یک از سدها در طول دوره هیدروگرافی تعیین شد. آن گاه مقادیر حجم رسوب برآوردی در هر سد با مقدار واقعی رسوب گذاری مقایسه گردید. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که معادلات سنجه رسوب، برای سد دز مقدار رسوب گذاری را حدود 70 درصد میزان حجم واقعی و برای سد کرج حدود 97 درصد مقدار واقعی برآورد نموده اند، حال آن که شبکه عصبی مصنوعی برای سد دز 115 درصد حجم واقعی و برای سد کرج 94 درصد حجم واقعی برآورد داشته است. پیشنهاد می‌گردد که مشابه این پژوهش در مورد تعدادی بیش تر از رودخانه ها و مخازن سدها از مناطق مختلف جهان با شرایط متفاوت اقلیمی و هیدرولوژیکی انجام شوند تا کارآیی روش ذکر شده مورد بررسی بیش تری قرار گرفته و بتوان به توسعه این روش کمک نمود.

کلمات کلیدی