کمبود منابع آب و نیز تغییرات کمی و کیفی آنها، تجدید نظر درباره ارائه برنامه‌ها و تصمیم‌گیری‌های تخصیص این منابع در مدیریت یک‌پارچه آبخیز را ضروری نموده به این منظور نتایج مختلف تخصیص‌های متفاوت منابع آب سد بوستان استان گلستان مورد پژوهش قرار گرفته است. توجه به امنیت آبی ساکنین پایین‌دست سد و در عین حال کاهش خطر وقوع سیل در اراضی پایین‌دست از جمله ارکان مدیریت بهره‌برداری از سد محسوب می‌شود. کنترل و تنظیم سطح آب در مخزن سد، به‌طوری‌که بتوان آب کافی برای تأمین نیاز آبی به‌خصوص در ماه‌های کم آب ذخیره نمود و در عین‌حال حجم خالی لازم به‌منظور کنترل سیلاب‌ها را فراهم آورد و همچنین نیازهای اکولوژیکی پایین‌دست را تأمین کرد، از اهداف این پژوهش بوده است. در این پژوهش با بررسی داده‌های دبی جریان ثبت شده، مشاهده گردید که 4 ماه سیلابی در منطقه مورد مطالعه وجود دارد. این 4 ماه شامل اردیبهشت، خرداد، مرداد و شهریور می‌باشند. برای کاهش معضلات تخصیص منابع آب بین کاربران در اثر دیدگاه‌ها و اهداف مدیریتی مختلف بهره‌برداران منابع آب، 16 سناریوی مدیریتی خاص تدوین شد. مقادیر دبی ماهانه ایستگاه هیدرومتری تمر در سال آبی 78-1387 به کمک مدل سری زمانی SARIMA پیش‌یابی گردید. سپس، نحوه تخصیص و بهره‌برداری بهینه منابع آب سطحی با توجه به مقادیر پیش‌یابی شده به‌صورت ماهانه مورد ارزیابی قرار گرفت. 5 معیار جهت ارزیابی اثرات اجرای سناریوها تعیین شد. این 5 معیار عبارتند از (1) میزان حجم خالی مخزن در ماه‌های سیلابی، (2) میزان آب ذخیره شده در پایان یک سال آبی، (3) خطر احتمال طغیان در پایاب سد، (4) میزان دبی سیل خروجی از مخزن و (5) خطر شکست سد در هنگام وقوع سیل به‌منظور موازنه نتایج به‌دست آمده از اجرای سناریوهای تدوین شده، و نیز تعیین سناریو یا سناریوهای برتر فن تصمیم‌گیری چند معیاره فازی به‌کار گرفته شد. به این منظور، پس از محاسبه مقدار معیارها در کلیه سناریوها و فازی‌سازی آنها، معیارهای یاد شده به کمک فرآیند FAHP وزن‌دهی گردیدند. سپس، 16 سناریوی تدوین شده با استفاده از روش TOPSIS جهت تعیین برترین سناریوها اولویت‌بندی شدند. با توجه به نتایج به‌دست آمده مشاهده گردید که سناریوهای تدوین شده در 9 اولویت قرار گرفتند و سناریوی 7 اولویت اول را به خود اختصاص داده است. این سناریو شامل انجام اقدامات کنترل سیل فقط در ماه‌های اردیبهشت و مرداد می‌باشد و در سایر ماه‌ها هیچ‌گونه اقدام کنترل سیل صورت نمی‌گیرد. این پژوهش می‌تواند در آینده در قالب یک سیستم پشتیبان تصمیم‌گیری برای نیل به مدیریت بهره‌برداری بهینه از مخازن، توسعه پیدا کند.

کلمات کلیدی