اطلاعات دقیق و صحیح از فرسایش در کشور ما بسیار کم است و بین اندازه گیری ها و برآوردهای انجام شده نیز اختلافات زیادی مشاهده می شود. جوان بودن تحقیقات این رشته و فقدان اندازه گیری های دراز مدت فرسایش مانع از دستیابی به اعداد قابل اعتماد در این زمینه شده است. در چنین شرایطی می توان از میزان رسوب دهی خروجی حوضه ها به منظور برآورد نسبی وضعیت فرسایش و تلفات خاک در حوضه های آبخیز بالا دست استفاده نمود. روش اندازه گیری روزانه بار معلق که بر پایه اندازه گیری غلظت رسوب معلق و بده جریان استوار است، روشی مطمئن است ولی مستلزم اندازه گیری پیوسته بوده و معمولا تنها برای رودخانه های مهم و دایمی مقدور می باشد. در تحقیق حاضر به منظور انتخاب مناسب ترین روش برآورد رسوب معلق در ایستگاه هیدرومتری قزاقلی واقع بر رودخانه گرگانرود، 3595 داده متناظر دبی جریان و دبی رسوب در طی دوره آماری سال های 1350 الی 1382 جمع آوری و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. با برقراری رابطه بین مقادیر متناظر دبی آب و دبی رسوب بر اساس پنج مدل خطی، خطی شکسته (چند خطی)، حد وسط دسته ها، فصلی و ماهانه، اقدام به انتخاب مدل مناسب که دارای بهترین قابلیت پیش بینی باشد بر اساس شاخص های آماری گردید. به این منظور، از شاخص های میانگین مربعات خطا و ضریب تبیین استفاده شد. جهت مقایسه مقدار رسوب برآورد شده به کمک مدل های مختلف، با مقادیر اندازه گیری شده در طی یک دوره یک ماهه از جریان، از شاخص آماری میانگین درصد خطای نسبی (RME) استفاده گردید. نتایج نشان داد مدل حد وسط دسته ها در بین مدل های مورد آزمون دارای کمترین میزان میانگین مربعات خطا بوده و بهترین قابلیت پیش بینی را در برآورد رسوب ایستگاه مورد مطالعه داراست. بر اساس نتایج به دست آمده پیشنهاد می شود که نمونه برداری از جریان های سیلابی در فواصل زمانی کوتاه تر و به تعداد بیشتر صورت پذیرد. در ضمن، با توجه به خطای زیاد مدل یک خطی نسبت به سایر روش های مورد مطالعه، پیشنهاد می شود که در بکارگیری این روش بازنگری شده و از روش هایی که خطای کمتری در برآورد رسوب دارند، استفاده شود.

کلمات کلیدی