سیل یکی از پدیده هایی است که می تواند همه ساله خسارت های جانی و مالی فراوانی را پدید آورد. استان گلستان نیز همه ساله شاهد وقوع سیلهایی در رودخانه های اترک و گرگانرود و زیر حوزه های آنها می باشد. در برنامه های مقابله با سیل، پیشگیریهای غیر سازه ای، از جمله پهنه بندی خطرسیل، از توجیه اقتصادی بیشتری برخوردار هستند. بررسی مناسب ترین روش تعیین ضریب مانینگ برای بخشی از محدوده رودخانه اترک و شناسایی عوامل مؤثر بر سطح سیل گیری همان بخش از اهداف این تحقیق می باشند. پس از تعیین مناسب ترین توزیع آماری در مورد آمار دبی حداکثر لحظه ای سالانه در ایستگاه هیدرومتری محدوده مورد مطالعه، دبی حداکثر لحظه ای در دوره های بازگشت مختلف (2 تا200ساله) محاسبه شد. محدوده مورد تحقیق براساس خصوصیات مورفولوژیکی و هیدرولیکی به تعدادی بازه تقسیم شده و پلان رودخانه و نیمرخ های طولی و عرضی رودخانه و مقاطع برداشت شدند. مقادیر ضریب مانینگ در هر بازه به روشهای چاو، کاون و سازمان مدیریت و برنامه ریزی تعیین شد که روش چاو در مقایسه با سایر روشها دارای کمترین خطا در تعیین ضریب مانینگ تشخیص داده شده است. با به کارگیری این روش و با استفاده از نرم افزار HEC-RAS،‌ تراز سطح آب در هر مقطع محاسبه و نیمرخ طولی سطح آب در رودخانه ترسیم شد. آنگاه، پهنه های خطر سیل برای دوره های بازگشت بیان شده ترسیم و مساحت اراضی سیل گیر محاسبه شد. نتایج نشان می دهند که سیلهای با دوره بازگشت بسیار کوتاه (2ساله و 5ساله) نیز اراضی زراعی را تحت تاثیر قرار می دهند. از علل خطر سیل گیری زیاد اراضی اطراف رودخانه، شیب بسیار کم رودخانه (حتی کمتر از 0.0005) و رویش درختچه های نسبتا متراکم و گزهای بلند (حتی در مواردی به ارتفاع بیش از یک متر) در رودخانه می باشد. همچنین در حالی که برای سیل با دوره های بازگشت کوتاه تر از 100 سال، خطر سیل گیری مناطق مسکونی وجود ندارد، اما با توجه به وضعیت زمین شناسی منطقه (وجود اراضی لسی و با قابلیت فرسایش پذیری زیاد) خطر نفوذ آب و تخریب ابنیه وجود دارد.

کلمات کلیدی