یکی از مسایلی که همواره در ابواب مختلف فقه، اصول و سایر متون اسلامی، مورد توجه و تأکید دانشمندان اسلامی قرار گرفته است، مسأله «حفظ نظام» است؛ این اهتمام ناشی از اهمیت اجتماع و سامان داشتن زندگی اجتماعی مردم و پرهیز از هرج و مرج و اختلال امور، در اسلام است. این مسأله به اندازه‌ای پرکاربرد است که می‌توان آن‌را به عنوان یک قاعدة فقهی مهمّ و فراگیر، طرح کرد و مورد بررسی قرارداد؛ هرچند در آثار فقهی پیشینیان، از چنین قاعده‌ای نام برده نشده است. اما این‌که اصطلاح «نظام» به چه معنی و مفهومی به کار رفته و دارای چه مراتبی است و میان هر یک از این مراتب چه رابطه‌ای برقرار است و هریک چه احکامی دارد، موضوع تحقیق حاضر را تشکیل می‌دهد که به نوبة خود نوآوری نیز محسوب می‌شود. روش تحقیق در این مقاله، روش توصیفی و کتاب‌خانه‌ای است؛ بدین صورت که ابتدا با توجه به کابردهای لغوی و اصطلاحی نظام، انواع آن را برشمرده، آنگاه موارد کاربرد این مسأله در لسان فقها را به بررسی می‌گذاریم.

کلمات کلیدی