در این پژوهش صحت و سقم نظریه گسترش پرفشار آزور بر روی خاورمیانه مورد ارزیابی قرار گرفت. در این راستا ساختار و ماهیت پرفشارهای جنب حاره تابستانه برروی ایران مورد بررسی قرار گرفت. ابتدا با استفاده از داده های دوباره تحلیل شده NCEP/NCAR خصوصیات جغرافیایی پرفشارهای جنب حاره تابستانه بر روی خاورمیانه از نظر فراوانی وقوع در یک دوره آماری 30 ساله (2000-1971) در ترازهای زیرین، میانی و فوقانی وردسپهر بررسی شد. سپس نقش واداشت های گرمایی درتشکیل و تقویت پرفشار مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. بدین منظور شار گرمای محسوس و گرمایش دررو به عنوان باقیمانده ی معادله ترمودینامیک محاسبه شد و اثر رشته کوههای مرتفع فلات ایران در تشکیل و تقویت پرفشار با استفاده از یک مدل اقلیمی مقیاس منطقه ای (RegCM4) مورد ارزیابی قرارگرفت. نتایج حاصل از بررسی فراوانی مراکز پرفشار جنب حاره بر روی منطقه خاورمیانه نشانگر ماهیت مستقل پرفشار جنب حاره ای ایران در ترازهای میانی و فوقانی وردسپهر می باشد. بررسی گرمایش محسوس، گرمایش محلی، گرمایش ناشی از فرارفت افقی و قائم و گرمایش دررو، بر انطباق هسته های بیشینه گرمایش با رشته کوههای مرتفع فلات ایران تأکید دارد. در این رابطه حذف رشته کوه زاگرس، نقش و اهمیت آن را بعنوان یک چشمه ی گرمایی ارتفاع یافته در تشکیل و تداوم پرفشار تابستانه ی ایران نشان داد. بررسی ها حاکی از آنست که در شرایط حذف رشته کوه زاگرس، بدنبال کاهش مقادیر گرمایش بر روی منطقه، سرعت قائم بالاسوی ترازهای زیرین به سرعت قائم پایین سو بر روی منطقه تبدیل می گردد. همچنین حذف رشته کوه ها نه تنها منجر به تضعیف گردش واچرخندی در ترازهای میانی و فوقانی وردسپهر شده، بلکه گردش چرخندی ترازهای زیرین را نیز تضعیف و حتی به گردش واچرخندی تبدیل می نماید. نتایج مدلسازی انجام شده بر نقش برجسته رشته کوه زاگرس در شکل گیری و تداوم گردش های مقیاس منطقه ای جو در ترازهای میانی و زیرین بر روی خاورمیانه تأکید می نماید. یافته های پژوهش حاضر بیانگر آن است که مرکز واچرخندی مستقر بر روی غرب ایران بیش از آنکه متاثر از واداشت خارجی باشد، ناشی از واداشت های گرمایی سطحی در منطقه خاورمیانه است.

کلمات کلیدی