اسطورة فرّه، یکی از محوری ترین و اسرار آمیزترین بن مایه های اساطیری در فرهنگ ایران باستان است که با معنای تأیید الهی و حمایت لاهوت از ناسوت، نیرویی فراطبیعی را در اختیار فرد یا افراد یا گروه و ملّت برگزیده ای قرار می دهد که در موازنة میان خیر و شر، خویشکاری خود را به نحو مطلوب به انجام رسانند. نیروی فرّه در نشانه هایی چون برخی جانوران و اشیای مقدّس تبلور عینی می یابد و بیشترین ارتباط را با مفهوم حاکمیت سیاسی در فرهنگ ایرانی دارد. الگوی کهن شاه- موبد، نموداری از شاه مطلوبی است که از حمایت الهی فرّه برخوردار شده است و بهترین نمونة آن را در چهرة کیخسرو می توان مشاهده کرد. در این میان، شاهان و شاهزادگان خیره سر و گناهکاری چون جمشید، کاووس، نوذر، تور، سلم، ضحّاک و افراسیاب که فرّه از آنان می گسلد یا از دست یابی بدان بی نصیب می مانند، نشانه هایی از مشروط بودن فرّه، و وابسته بودن آن به عمل فرد به خویشکاری او را به نمادینه می کنند؛ حمایتی که در صورت تخطّی فرد از خویشکاری خود از او ساقط می شود؛ چنان که در مورد شاهان خطاکار شاهنامه می بینیم.

کلمات کلیدی