چکیده درازنای تاریخ در فرهنگها و مکتبهای فلسفی و برخی از دینها از (Logos) « لوگوس » اهمیت بسیاری برخوردار بوده است. این مفهوم در فلسفهی یونان باستان، یهودیت و « لوگوس » مسیحیت به گونه ای برجسته به چشم میخورد. در مسیحیت، عیسی(ع) با یکی گرفته شده، از سوی دیگر، در اسلام (در قرآن) نیز عیسی کلمهی خداوند نامیده شده است. این مسأله همواره در روابط مسیحیان و مسلمانان بهویژه در مجادله های کلامی مناقشهبرانگیز بوده است؛ چرا که از یک سو بزرگان مسیحیت شرقی مثل یوحنای دمشقی باور داشتند که کلمه نامیده شدن عیسی(ع) در قرآن همچون لوگوس بودن وی در انجیل یوحنا، دال بر ازلی و الوهی بودن او است. از سوی دیگر، متکلمان قلمداد و هرگونه الوهیت و « کن » مسلمان همواره با تأکید بر قرآن، کلمه را به معنای ازلیت را از وی سلب میکردند. همین فرآیند تا سده های بعدی نیز ادامه یافت، به گونه ای که قاضی عبدالجبار معتزلی در سده ی پنجم قمری، همان دیدگاه پیشین قبلی برگرفته است. افزونبر این، درباب کلمه نامیده شدن عیسی در « کلمه » را دربارهی قرآن از دیرباز میان پژوهشگران جای گفتگو بوده است. برخی پژوهشگران آن را همانند باور نسطوریان دربارهی لوگوس و حتی برگرفته از نسطوریه دانستهاند و برخی دیگر آن را مانند باور ابیونیها قلمداد کردهاند. اما با بررسی منابع و مجادله های معتبر سده های نخستین قمری چنین برمیآید که کلمه در آیه های مسیحشناختی، بدون هیچ قصد و غرضی به کار رفته است و به دیگر سخن، برگرفته از نسطوریه نیست.

کلمات کلیدی