این آزمایش با هدف ارزیابی نقش مدیریت تلفیقی کودهای آلی، شیمیایی و بیولوژیک بر خصوصیات رشد، عملکرد گل و بذر و اجزای عملکرد گیاه دارویی ختمی، به صورت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک‌های کامل تصادفی با دو فاکتور انواع کود و تلقیح با باکتری تیوباسیلوس با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در سال زراعی 92-1391 به اجرا درآمد. فاکتور کود در چهار سطح شامل کود دامی (40 تن در هکتار)، کمپوست (40 تن در هکتار)، کود شیمیایی متداول NPK (114، 18 و 220 کیلوگرم در هکتار) و عدم کاربرد کود (تیمار شاهد) و فاکتور تلقیح با باکتری تیوباسیلوس همراه با مصرف گوگرد در چهار سطح شامل تلقیح با باکتری تیوباسیلوس، 200 کیلوگرم گوگرد در هکتار+ تلقیح با باکتری تیوباسیلوس، 200 کیلوگرم گوگرد و تیمار شاهد بودند. صفات مورد مطالعه شامل ارتفاع بوته، شاخص سطح برگ ماکزیمم، وزن خشک برگ، وزن خشک ساقه، وزن خشک کل، اجزای عملکرد شامل تعداد شاخه جانبی، تعداد کپسول، تعداد دانه و وزن هزار دانه و عملکرد گل، بذر و بیولوژیکی ختمی بودند. نتایج نشان داد که اثر کودهای آلی، شیمیایی و بیولوژیک بر ارتفاع بوته، شاخص سطح برگ ماکزیمم، وزن خشک برگ، وزن خشک ساقه، وزن خشک کل، اجزای عملکرد و عملکرد گل، بذر و بیولوژیکی ختمی معنی دار (01/0p≤) بود. بالاترین شاخص سطح برگ ماکزیمم در پایان فصل رشد برای تیمار تلفیقی کود شیمیایی و تیوباسیلوس+گوگرد با 3/12 و پایین ترین شاخص سطح برگ ماکزیمم برای تیمار شاهد با 3/1 بدست آمد. بالاترین عملکرد گل و بذر برای تیمار تلفیقی کود شیمیایی و تیوباسیلوس+ گوگرد به ترتیب برابر با 33/175 و 91/99 گرم بر متر مربع و کمترین میزان برای تیمار شاهد به ترتیب برابر با 33/32 و 31/9 گرم بر متر مربع بدست آمد. در شرایط کاربرد کودهای شیمیایی، دامی و کمپوست در سطوح جداگانه تیوباسیلوس و گوگرد و عدم کاربرد، عملکرد گل بیش از 100 درصد نسبت به تیمار شاهد بهبود یافت؛ در حالیکه مصرف کودهای شیمیایی، دامی و کمپوست به همراه کاربرد تیوباسیلوس+گوگرد به ترتیب توانستند منجر به بهبود 106، 89 و 72 درصدی عملکر گل در مقایسه با تیمار شاهد شوند. با توجه به بالا بودن اسیدیته خاک در اکثر خاک های زراعی ایران می توان مصرف تلفیقی گوگرد همراه با تلقیح با تیوباسیلوس را به عنوان راهکاری مؤثر برای بهبود جذب عناصر غذایی خاک مدنظر قرار داد.

کلمات کلیدی