عواملی را که در آسیب رساندن و تخریب بناهای تاریخی ایران نقش داشته است، می توان به دو دسته تقسیم کرد: نخست، پدیده-هایی طبیعی همچون سیل، زلزله، قحط و خشکسالی، و دوم، رفتارهای انسانی که گاه خواسته و گاه ناخواسته، خسارت هایی را به بناهای تاریخی وارد ساخته است. سیاست های نادرست حاکمان که معمولا منجر به بروز جنگ و درگیری شده، کشمکش و نزاع میان پیروان فرق و مذاهب گوناگون، وضعیت نامناسب اقتصادی جامعه و از دست رفتن جنبه کاربردی برخی از بناها، از جمله عوامل انسانی است که در صدمه و آسیب رساندن به بناهای تاریخی نقشی مؤثر داشته اند. هدف این مقاله پرداختن به عوامل تخریب کننده آثار معماری ایران در عصر اسلامی تا برآمدن مغولان در سده 7ق و برشمردن این عوامل و پاسخ گفتن به این سوالات است که: 1. آیا عوامل اقتصادی، مانند اقتصاد ناسالم جامعه(فقراقتصادی)، هزینه های زیاد حفظ و نگه داری و مرمت آن ها و کاربردی نبودن برخی از آن ها با گذشت زمان، در آسیب رساندن به برخی بناهای تاریخی ایران موثر بوده است؟ 2. عناصر اقلیمی و آب و هوایی در آسیب دیدگی بناهای تاریخی تا چه اندازه موثر بوده است؟ برای این مسأله دو فرضیه وجود دارد نخست این که به نظر می رسد اصلی ترین عوامل آسیب رسانی به بناهای تاریخی، عوارض و بلایای طبیعی بوده و دیگر این که انحطاط اقتصادی، اجتماعی و سیاسی در دوره های مختلف تاریخ ایران، منجر به آسیب دیدگی بناهای تاریخی گردیده است.

کلمات کلیدی