در مناطق خشک و نیمه خشکی مانند ایران آبیاری تکمیلی عاملی مهم در رشد و نمو عدس می‌باشد. به منظور بررسی اثر آبیاری تکمیلی بر خصوصیات فنولوژیک و مورفولوژیک سه رقم عدس، آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد به صورت اسپلیت بلوک در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با 3 تکرار انجام شد. در این آزمایش آبیاری تکمیلی (آبیاری در تمام مراحل فنولوژی گیاه، انجام یک بار آبیاری در هر کدام از مراحل شاخه‌دهی، گل‌دهی، غلاف‌دهی، پرشدن دانه‌ها و بدون آبیاری طی فصل رشد) به عنوان فاکتور اصلی (کرت نواری)، و سه رقم عدس (رباط، کالپوش و گچساران) به عنوان فاکتورهای فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج نشان داد انجام یک نوبت آبیاری تکمیلی در هر کدام از مراحل گلدهی، غلاف‌دهی و پر شدن دانه عدس در مقایسه با آبیاری تکمیلی در مرحله شاخه‌دهی، منجر به افزایش معنی‌دار (01/0p ≤) دوره رشد زایشی گیاه شد. آبیاری کامل نیز کل دوره رشد گیاه را حدود 12 درصد (بر اساس درجه روز) نسبت به تیمار بدون آبیاری افزایش داد. برهمکنش آبیاری × رقم نیز بر رشد رویشی و کل دوره رشد گیاه معنی‌دار (01/0p ≤) بود، به‌طوری‌که در رقم رباط تأخیر در آبیاری تا مرحله پر شدن دانه سبب کاهش 5/9 درصدی طول دوره‌ی رشد رویشی (بر اساس درجه روز) نسبت به شرایط آبیاری کامل شد و در رقم کالپوش آبیاری در مرحله‌ی غلاف‌دهی تعداد درجه روز رشد را حدود 9 درصد نسبت به تیمار بدون آبیاری افزایش داد. برهمکنش آبیاری × رقم بر طول و وزن خشک شاخه و عملکرد دانه در عدس معنی‌دار (01/0p ≤) بود. در رقم گچساران عدم آبیاری سبب کاهش 30 درصدی طول شاخه در گیاه نسبت به تیمار آبیاری کامل شد، در صورتی‌که این کاهش در رقم کالپوش حدود 21 درصد بود. همچنین آبیاری تکمیلی در مرحله گلدهی طول شاخه را در ارقام رباط، کالپوش و گچساران به ترتیب 18، 23 و 27 درصد نسبت به تیمار آبیاری تکمیلی در مرحله‌ی پر شدن دانه افزایش داد. همچنین بین عملکرد دانه با طول ساقه (*32/0=r)، تعداد و طول شاخه (**44/0=r و **53/0=r) و وزن خشک ساقه و شاخه (**42/0=r و **36/0=r) همبستگی مثبت و معنی‌داری وجود داشت. به نظر می‌رسد انجام یک نوبت آبیاری تکمیلی در مرحله گلدهی در بهبود ویژگی های رشدی و عملکرد عدس مؤثرتر بوده است.

کلمات کلیدی