با توجه به ضرورت تعیین میزان همزیستی میکوریزایی و درجه‌ی تاثیر آن بر ویژگی‌های اگرواکولوژیکی گیاهان زراعی و شناخت دیگر عوامل پنهان دخیل در این روابط، و از سوی دیگر، نبود روشی مطمئن، سریع و موثر در این زمینه، این پژوهش برای پاسخگویی به موارد مطرح شده با نگاهی نو و با هدف تعیین روابط علت و معلولی و نیز متغیرهای پنهان در چگونگی این تاثیر، به کمک رهیافت مدل‌سازی معادلات ساختاری، انجام شد. پس از تحلیل عاملی تأییدی داده های حاصل از آزمایش به دو عامل، متغیرهایی که بر روی هر یک از دو عامل بیشترین بار را داشتند، مشخص شدند. سپس، با در نظر گرفتن مبانی اکوفیریولوژیک رشدونمو گیاهان زراعی و به منظور ادامه ی تحلیل، عامل اول (سازه ی پنهان اول، شامل: شاخص سطح برگ، درصد کلونیزاسیون ریشه، ماده‌ی خشک، قطر ساقه و عدد اسپد) تسخیر منابع و عامل دوم (سازه ی پنهان دوم، شامل: فتوسنتز بیشینه، طول مخصوص ریشه، دمای کانوپی، ارتفاع بوته، عملکرد دانه، تعداد بلال، تنفس خاک، نسبت فلورسانس کلروفیل متغیر به بیشینه و درصد فسفر بافت گیاهی) تبدیل منابع نامگذاری شدند. نتایج این بررسی نشان داد که متغیرهایی چون شاخص سطح برگ، قطر ساقه، ماده ی خشک، عدد اسپد، ارتفاع بوته و دمای کانوپی بیشترین تاثیر علی در شکل‌گیری عملکرد ذرت در مزرعه در شرایط تلقیح با قارچ میکوریزا را داشتند. به‌طور کلی، به‌نظر می‌رسد که فواید مستقیم همزیستی میکوریزایی عمدتاً از طریق مشارکت سی‌و‌پنج درصدی در تسخیر منابع بروز یافت.

کلمات کلیدی