مناسبات معماری با علوم دقیقه (ریاضیات و تکنولوژی) در دورۀ اسلامی، به دلیل گسترۀ وسیع این علوم و مطالعات میان رشته ای محدود دو قلمرو، آشکارا تبیین نشده است. از سویی شناخت این مناسبات تنها با بررسی آثار معماری و بدون در نظر گرفتن میراث علمی دانشمندان آن دوران به دست نخواهد آمد. هدف مقالۀ حاضر واکاوی بخشی از این مناسبات با استناد به متون ریاضیات و دانش نامه های علوم در سده های دوم تا یازدهم هجری می باشد. پژوهش حاضر تعاملات علوم دقیقه با معماری و صنایع وابسته را ذیل دو محور طبقه بندی علوم و کاربرد ریاضیات در شکل گیری معماری، بر اساس روش تفسیر تاریخی بررسی می کند. یافته های این پژوهش نشان می دهند که معماری به رغم پیوند عمیق با علوم دقیقه در مرحلۀ طراحی و ساخت، به دلیل تفاوت در ماهیت و اهداف آن دو، در شمار این علوم قرار نمی گیرد. هرچند اصناف معماران و بنّایان ارتباط مستقیمی با میراث علمی و فنی ریاضی دانان نداشته اند؛ از شواهد تاریخی چنین برمی آید که این میراث به واسطۀ معماران شبهِ ریاضی دان و پیش رو، به زبان مسایل عملیِ معماری ترجمه و توسعه می یافت.

کلمات کلیدی