این مقاله می کوشد تا با رویکردی نو با استفاده از روش توصیفی و تحلیل محتوا به بررسی چگونگی فرایند شکل گیری عمل صالح بپردازد. تا کنون، پژوهش های گوناگونی درباره پیوندهای متقابل عمل صالح با دیگر مفاهیمی چون ایمان، تقوی، قلب، و ... صورت گرفته است. اما این پژوهش، بر آن است تا با گردآوری، ارزیابی و پردازش مجموعه این روابط متقابل، نظام و روند رخداد عمل صالح را بر پایه قرآن و روایات مبین پیدا نماید؛ به سخن دیگر، در این مقاله، فرآیند بروز عمل صالح در گذر از ساختار روانی انسان جستجو می شود. نتایج این پژوهش نشانگر آن است که از دیدگاه قرآن و روایات، روند رخداد عمل صالح طی شش مرحله زیر و در گذر از اجزای گوناگون ساختار روانی انسان مؤمن رخ می دهد: (1) پیدایش حاجت (در صدر)، (2) طلب و دعا (در قلب)، (3) ظهور نیت (در قلب و نفوذ آن در صدر)، (4) علم (در فکر)، (5) اراده عمل (در عزم) و (6) بروز خارجی عمل صالح (در قوه). بر این مبنا، عمل صالح همان نور ایمان است که تحت ولایت الهی در گذر از اجزای ساختاری روان، ظهور های مختلفی می یابد تا آن جا که به صورت عمل بیرونی در قوای حرکتی انسان در عالم مادی بروز می یابد و باعث صعود انسان به مراتب عالی می شود.

کلمات کلیدی