دهه‌های پایانی قرن دهم هجری دورۀ اوج رواج غزل صریح و سادۀ عاشقانۀ به روش وقوع و واسوخت در مرکز ایران بود. در همان زمان، شاعران نازک‌خیال و پیچیده‌گویی که در مراکز ادبی داخل ایران ظهور کردند چندان با اقبال روبه‌ رو نشدند و به ناگزیر رهسپار هند شدند و به دربار اکبرشاه (ح. ۹۶۳–۱۰۱۴ق) پیوستند. اسناد و شواهد تاریخی نشان می‌دهند که ایرانیان مهاجر به دربار اکبرشاه و جهانگیر، طرز تازۀ نازک‌خیالی را در دهۀ آخر قرن دهم و اوایل قرن یازدهم هجری در هند و مخصوصاً در شهر برهان‌پور رواج دادند.در این مقاله به معرفی حلقۀ ادبی برهان‌پور و نقش دولتمردان و شاعران این مرکز ادبی سیاسی در تغییر مسیر شعر فارسی از تغزل سادۀ وقوعی به نازک‌خیالی می‌پردازم و با ورود به دورۀ تاریخی بین سال‌های ۹۹۰ تا ۱۰۲۵ق و بر اساس شواهد و اسناد آن زمان، واکنش جامعۀ ادبی ایران به خیالات دقیقۀ نوگرایان را تبیین می‌کنم. سپس، مهاجرت شاعران خیال‌پرداز به هند و استقبال دربار اکبرشاه از شاعران نازک‌خیال را پی می‌گیرم و می‌کوشم حلقۀ ادبی برهان‌پور را، که به گمان قوی مرکز تغییر مسیر شعر فارسی از سادگی به پیچیدگی و از واقع‌گرایی به خیالات جزیی است، معرفی و شاخص‌های ذوق حاکم و الگوهای ادبی این حلقه و عوامل ترویج این سبک را شناسایی و تبیین کنم و زمینه‌های شکل‌گیری طرز نازک‌خیال، شخصیت‌های مؤثر در ابداع، الگوهای ادبی، حامیان و مروجان و پیروان آن را به بحث گذارم.

کلمات کلیدی