نهاد اداری یکی از ملزومات تداوم ساختار سیاسی حکومت است. امری که در تثبیت اقتدار خلافت اموی و عباسی(عصر اول) نقش داشته‌است. با توجه به تکوین نظام اداری در دوره‌ی اموی و استمرار قدرت بنی‌امیه تا حدود یک قرن و نیز تکامل این نظام در دوره‌ی عباسی، پژوهش حاضر سعی دارد تا به واکاوی نقش، تأثیر و رابطه‌ی متقابل دیوانسالاری و اقتدار سیاسی در استمرار قدرت خلافت اموی و عباسی بپردازد. یافته‌های این پژوهش که به شیوه‌ی توصیفی-تحلیلی و با استفاده از مفهوم اقتدار سنتی وبر انجام شده‌است، نشان می‌دهد که حکومت اموی با الگوبرداری از نظام اداری امپراطوری‌های ساسانی و بیزانس، مشخصات پاتریمونیالیسم یافت. اما مشکلات داخلی، اختلاف‌های مذهبی و نابرابری اجتماعی از موانع عمده‌ی ارتقاء دیوانسالاری در این دوره بود. درحالی‌که حکومت عباسی با اقتدار خلیفه، تقسیم وظایف، گسترش دواوین، تمرکز نظام اداری و کنترل دیوانسالاران توسعه یافت؛ شیوه‌ی حکومتی‌ای که وبر آن را نظام پاتریمونیال–بوروکراتیک نامیده‌است.

کلمات کلیدی