تعامل انسان با غیر خودش بر محور معرفت و شناخت می‌گردد. پس معرفتی که از یک روش و از طریق یک قوّه و مجرای ادراکی خاص به دست آمده است، شیوه ی اثباتی آن نیز باید بر پایه ی همان روش و از طریق همان قوّه و مجرای ادارکی خاص صورت گیرد. نمی‌توان اثبات یک شیء عقلانی را که با قوّه و ادراکات عقلی صورت می‌گیرد، با قوّه و ادراکات حسّی و تجربی، آن را سلب یا رد نمود، و یا بالعکس. هر علم و معرفتی با توجه به ماهیت گزاره‌های آن، شیوه ی خاصّی برای گردآوری و داوری جهت نفی و اثبات مسائل آن اقتضا می‌کند. بنابراین، نه یک مسئله ی عقلی از طریق مشاهده و تجربه، اثبات یا نفی می‌شود، و نه یک قانون تجربی از طریق تأمّلات عقلی قابل اثبات است. به همین سبب، نوشتار حاضر به دنبال کشف روش کلامی در اندیشه‌های اعتقادی و دینی عالمان اسلامی است که از مهم‌ترین آنها صدوق است. او که مرز بین دوره¬ی اسلامی و دوران جدید تطور علم کلام است، انتخاب گردید تا بتوان به این وسیله کسب معرفت به سرنوشت کلام در میان متکلمان اسلامی نمود. مسیری که در این نوشتار برای رسیدن به هدف مذکور، در پی گرفته شده، این است که نخست به تعریف و اهداف و وظایف علم کلام پرداخته شده، سپس روش علم کلام بر اساس اهداف و وظایفش پی‌گیری شد. در ادامه بر اساس این مقدمات، روش کلامی صدوق در مواجهه با گزاره‌های کلامی استخراج شده است.

کلمات کلیدی