مقدمه افزایش غلظت دی اکسید کربن در جو، موجب افزایش توجه به بهبود ذخایر کربن خاک در بوم¬نظام¬های کشاورزی به منظور تخفیف اثرات تغییر اقلیم و گرمای جهانی و بهبود کیفیت خاک شده است. مخازن کربن آلی خاک (SOC) نشاندهنده تعادل پویایی از ورودی¬ها و تلفات کربن است. تبدیل بوم¬نظام¬های طبیعی به بوم¬نظام¬های کشاورزی باعث تخلیه مخازن کربن آلی خاک می¬شود. این تلفات در شرایط خروجی کربن بالاتر در مقایسه با ورودی آن و تخریب خاک تشدید می¬شود. بوم¬نظام¬های خشکی سهم زیادی در غنی¬سازی دی اکسید کربن جوی دارند. ترسیب کربن به معنای انتقال دی اکسید کربن جو به مخازن زنده و حفظ آن برای جلوگیری از تلفات سریع آن است. بنابراین، ترسیب کربن خاک به معنای افزایش مخازن کربن آلی و غیرآلی از طریق عملیات کاربری زمین و مدیریت زراعی توصیه شده می¬باشد. اهداف این مطالعه تعیین ضرایب تبدیل، وزن خشک، کربن آلی، ترسیب کربن اندام¬های هوایی و زیرزمینی و برآورد انتشار گازهای گلخانه¬ای مزارع زعفران در استان خراسان رضوی بود. مواد و روش¬ها این آزمایش در قالب طرح پایه کاملاً تصادفی در سال 1395 انجام شد. نمونه¬برداری به روش تصادفی- سیستماتیک از 15 مزرعه در قالب 30 پلات 5/0 متر مربعی در طول سه ترانسکت 50 متری اجرا گردید. اندام¬های زیرزمینی با استفاده از سیلندر نمونه¬برداری و سپس از خاک به طور کامل جدا شدند. بعد از نمونه¬برداری، اندام¬های هوایی (شامل گل و برگ) از اندام¬های زیرزمینی (شامل فلس و بنه) به ترتیب برای اندازه¬گیری زیست¬توده اندام هوایی و زیرزمینی جدا شدند. اندام¬های هوایی و زیرزمینی به طور کامل برای رسیدن به وزن ثابت خشک و به عنوان وزن ماده خشک ارائه گردید. برای تعیین ضرایب تبدیل اندام¬های هوایی و زیرزمینی از روش احتراق به طور جداگانه استفاده شد. سپس پتانسیل ترسیب کربن اندام¬های هوایی و زیرزمینی زعفران و خاک اندازه¬گیری شد. در نهایت، پس از محاسبه میزان انتشار گازهای گلخانه‏ای شامل دی¬ اکسید کربن (CO2)، اکسید نیتروژن (N2O) و متان (CH4) با استفاده از ضرایب انتشار، پتانسیل گرمایش جهانی تعیین گردید. به منظور تجزیه و تحلیل داده¬ها، آنالیز واریانس و مقایسه میانگین با روش روش حداقل اختلاف معنی¬دار با استفاده از نرم¬افزار SAS 9.3 انجام شد. یافته¬ها بر اساس نتایج این آزمایش، وزن خشک، محتوی کربن آلی، ضرایب تبدیل و ترسیب کربن اندام¬های هوایی و زیرزمینی زعفران به طور معنی¬داری متفاوت بودند (01/0p≤). میانگین عملکرد اندام¬های زیرزمینی بالاتر از اندام¬های هوایی بود. بالاترین و پایین¬ترین ترسیب کربن اندام¬های هوایی و زیرزمینی به ترتیب برای بنه و گل با 83/5 و 14/0 تن در هکتار محاسبه شد. بیشترین مجموع انتشار گازهای گلخانه¬ای برای سوخت¬های فسیلی 78/39 کیلوگرم معادل دی¬اکسید کربن به ازای یک هکتار و پتانسیل گرمایش جهانی برابر با 21/7 تن معادل دی اکسید کربن به ازای یک هکتار محاسبه گردید. نتیجه¬گیری بدین¬ترتیب، مدیریت ارگانیک و مصرف بقایای گیاهی و کودهای دامی و آلی را می¬توان به عنوان راهکارهای بوم¬شناختی در جهت بهبود پتانسیل ترسیب کربن مزارع زعفران مدنظر قرار داد که از طریق کاهش انتشار گازهای گلخانه¬ای، تخفیف تغییر اقلیم را نیز تحت تأثیر قرار می¬دهد.

کلمات کلیدی