خشک‌سالی به عنوان پیامد اجتناب‌ناپذیر نوسانات آب وهوایی، یکی از عوامل مهم در کاهش تولید محصولات کشاورزی به ویژه در شرایط دیم می‌باشد. در این پژوهش از شاخص مرجع کشاورزی برای خشک‌سالی (ARID) در دو رهیافت شامل مدل‌های تک لایه و دولایه‌ی توازن آب خاک جهت مدل‌سازی توابع تولید گندم و جو دیم در سطح استان گلستان استفاده شده است. بدین منظور داده‌های هواشناسی روزانه برای 12 ایستگاه تبخیرسنجی و سینوپتیک موجود در سطح استان گلستان اخذ و مقدار شاخص ARID بر اساس دو رهیافت مورد نظر در دوره‌ی رشد محصولات گندم و جو محاسبه گردید. هم‌چنین آمار عملکرد گندم و جو در زراعت‌های دیم و آبی در سطح 8 شهرستان استان گلستان طی دوره‌ی متناظر جمع‌آوری و با آنالیز نقطه‌ی جهش مقادیر سری نسبت عملکرد (R) در هر شهرستان برآورد گردید. با انتخاب 6 دوره‌ی فنولوژیک رشد برای محصولات مورد بررسی، مقدار متوسط شاخص ARID در هر مرحله طی سال‌های مختلف محاسبه و با حل غیرخطی رابطه‌ی بین نسبت عملکرد و شاخص ARID، ضرایب حساسیت هر مرحله تعیین و مدل برآورد عملکرد مشخص گردید. در پایان با مقایسه‌ی مقادیر عملکردهای محاسبه شده و مشاهده شده بر اساس معیارهای آماری، توانایی شاخص ARID در دو رهیافت مورد بررسی ارزیابی گردید. بر اساس این مقایسه نتایج شاخص ARID در رهیافت مبتنی بر مدل دولایه‌ی توازن آب و خاک در شبیه‌سازی مقادیر عملکرد محصولات گندم و جو دیم از دقت بالاتری برخوردار بود. علاوه بر این دقت توابع تولید استخراج شده برای محصول جو نیز به مراتب بیش‌تر از گندم بوده است. بررسی ضرایب حساسیت تنش نسبی محصولات مورد ارزیابی نشان می‌دهد که به ازای محصولات گندم و جو دیم دوره ساقه‌رفتن حساس‌ترین مرحله نسبت به تنش آبی در تمامی ایستگاه‌ها به جز ایستگاه‌های واقع در شهرستان رامیان می‌باشد. اهمیت نسبی حساسیت مراحل رشد اولیه، خوشه رفتن و گلدهی نسبت به تنش آبی با توجه به نوع محصول در ایستگاه‌های مختلف، متفاوت بدست آمد. با این وجود کم‌ترین میزان حساسیت به ازای دوره‌های رویشی اولیه و رسیدگی بدست آمد.

کلمات کلیدی