سابقه و هدف: در روش آبیاری غرقابی در اراضی شالیزاری، تبخیر آب از سطح خاک یکی از اجزای تلفات آب محسوب می-گردد. مقدار تبخیر در این اراضی تابع عوامل دما، رطوبت نسبی، سرعت باد، سطح پوشش گیاهی، عمق غرقابی، عمق ایستابی در زیر سطح خاک و عوامل متعدد دیگر می¬باشد. در مدیریت¬های مبتنی بر آبیاری تناوبی، شالیزارها از حالت غرق¬آب دایم خارج گردیده¬اند و در هر نوبت آبیاری سطح آب در آن¬ها از حد فاصل غرقاب تا ظهور ترک مویین تغییر می¬کند. مواد و روش¬ها: این تحقیق با هدف اندازه گیری مقدار تبخیر در دوره رشد برنج در عمق¬های مختلف غرقابی در شرایط اراضی شالیزاری استان گیلان در محل مزرعه موسسه تحقیقات برنج کشور در مجاورت ایستگاه تحقیقات هواشناسی رشت در سال 1392 انجام شد. پنج تیمار مختلف سطح ثابت آب نسبت به سطح خاک شالیزار (5، 5/2، 0، 5- و 10- سانتی¬متر) در سه تکرار و با استفاده از مینی¬لایسمتر نصب شده در وسط کرتهای بزرگ شالیزاری با استفاده از طرح بلوک¬های کامل تصادفی اعمال گردید و تبخیر روزانه در آنها اندازه¬گیری شد. یافته¬ها: نتایج نشان¬ داد که عمق¬های مختلف غرقابی در سطح پنج درصد با یکدیگر تفاوت معنی¬دار دارند. بیشترین مقدار تبخیر مربوط به تیمار 5 سانتیمتر و کمترین مقدار مربوط به تیمار 10- سانتیمتر بود. در همه تیمارها با گذشت زمان از ابتدای دوره، تبخیر در شالیزار کاهش می¬یابد. وقوع بارندگی نیز تبخیر را کاهش می¬دهد. بدون در نظر گرفتن روزهای بارندگی نیز تفاوت تبخیر در سطوح مختلف غرقابی در شالیزار دارای تفاوت معنی¬دار می¬باشند. مقایسه میانگین¬ها نشان داد که بالا ¬بودن ارتفاع سطح غرق¬آب در شالیزار موجب افزایش میزان تلفات تبخیر می¬گردد. با کاهش سطح غرق¬آب و نازک شدن لایه آب روی خاک، خصوصا در دوره رشد رویشی، تبخیر کاهش می¬یابد. اگر ارتفاع این لایه خیلی کم شود و به صفر برسد و یا خاک در حالت نیمه اشباع قرار بگیرد، تبخیر مجددا افزایش می¬یابد. پس از آن در شرایطی که سطح آب در خاک پایین¬تر از شرایط نیمه اشباع است (10- سانتی¬متر) تبخیر بطور معنی¬داری کاهش می¬یابد. نتیجه¬گیری: نتایج اندازه¬گیری¬های تبخیر و نوسانات آن تشابه چشمگیری با نوسانات دمای اندازه گیری شده در هر تیمار (در عمق 5 و 10 سانتی زیر سطح خاک) و همچنین دمای آب دارد و تیمارهایی که دارای تلفات تبخیر بیشتر هستند، تیمارهایی هستند که در بازه های روزانه دماهای بیشتری در محیط آب و خاک آنها ثبت شده است. در شرایط وجود آب کافی وجود لایه نه چندان ضخیم غرق¬آب باعث جلوگیری از بالارفتن تبخیر آب می¬گردد، اما در صورت نبود آب لازم برای حفظ حالت غرق¬آب، برای کاهش تلفات تبخیر، استقرار آب در بیش از 5 سانتی¬متر پایین¬تر از سطح خاک در اولویت قرار دارد.

کلمات کلیدی