اعیان ثابته و صور مرتسمه دو نظریه‌ای که برای تبیین علم پیش از ایجاد ارائه شدند و نقش ویژه‌ای در حوزه جبر و اختیار و قضا و قدر ایفا کرده‌اند از سوی اندیشوران بسیاری مورد تحلیل و بررسی قرار گرفتند؛ برخی آن‌ها را پذیرفتند و عده‌ای به نقد آن‌ها پرداختند. ملاصدرا از میان این دو نظریه، از اعیان ثابته دفاع و از صور مرتسمه انتقاد می‌نماید. این نوشتار برآن است تا با بیان چیستی و چگونگی پیدایش اعیان ثابته و تبیین علم الهی توسط آن‌ها و نیز بررسی کیفیت علم الهی توسط صور مرتسمه ابن‌سینا با یافتن وجوه اشتراک دو نظریه اعیان ثابته و صور مرتسمه، اشکالات ملاصدرا بر صور مرتسمه را به نقد نشیند و نشان دهد که نه تنها علم تفصیلی خداوند همان‌گونه که توسط اعیان ثابته قابل تبیین است به‌واسطه صور مرتسمه نیز تحلیل پذیر است، که حتی اطلاق علم تفصیلی خداوند بر آن احق از اعیان ثابته است.

کلمات کلیدی