سابقه و هدف: دانش دندان‌پزشکی در تمدن اسلامی رشته‌ای مستقل از پزشکی محسوب نمی‌شد. پزشکان اسلامی دربارۀ طبیعت دندان، بیماری‌ها، علل و راه‌های درمان آن بررسی‌های بسیاری انجام دادند. آنان بیماری‌های مختلف دندان را تحت عناوین متنوعی مانند پوسیدگی، تغییر اندازه و رنگ، شکستگی، ساییدگی، سوراخ شدن، کرم خوردگی، کُندی و لق‌شدن دندان به طور دقیق توصیف کرده، کوشیدند علل ایجاد هر یک را توضیح دهند. مواد و روش ها: این پژوهش مبتنی بر متون کهن پزشکی انجام گرفته است. مهمترین این منابع عبارتند از: فردوس الحکمه ابن ربّن طبری، قانون ابن سینا، کامل الصناعه علی بن عباس مجوسی و الحاوی رازی. در کنار آن از آثار جرجانی و معالجات البقراطیه احمد طبری و پزشکان مسلمان تا آغاز دوره ی صفویه(حک:9071135ق) نیز استفاده شده است. با این حال مطالب دست اول در چهار منبع نخست یافت می شود. روش پژوهش در این مقاله به صورت توصیفی است و در ادامه تلاش نویسندگان آن بود که یافته ها و دستاوردهای دندان-پزشکی مسلمانان را با دندان پزشکی نوین -تا حدّ امکان- مطابقت دهند. یافته‌ها: پزشکان مسلمان پیشگیری از بیماری را بر درمان مقدّم می دانستند؛ بنابراین توصیه به کاربرد دهان شویه، مسواک کردن، نخوردن برخی از موادّ خوارکی مانند ترشیها، شیرینی ها، خوردنیهای بسیار سرد و گرم، مالیدن روغن بر دندانها به جهت حفظ سلامتی و ارتقای بهداشت دهان و دندان بوده است. به باور پزشکان مسلمان بسیاری از بیماری‌های دندان، معلول طبع آدمی و رطوبت لثه است، ازاین‌رو داروهایی برای تغییر مزاج و خشک‌کردن لثه تجویز می‌کردند. روشهای درمانی تجویز دارو، بادکش‌گذاشتن، داغ‌گذاری بر روی دندان، حجامت، فصد بود که داروها به روش جویدنی یا داروهایی ساختنی که بر دندان چسبانده می‌شد، مالیدنی و مضمضه‌کردن استفاده می شد. علاوه بر کاربرد دارو، پزشکان از ابزارهای خاصّ دندان¬پزشکی برای مداوا استفاده می‌کردند. پرکردن دندان، ترمیم دندان‌های پوسیده و شکسته، سفت‌کردن دندان‌های لق شده و جرم‌گیری از جمله روش‌های معمول برای مداوای دندان بود. بحث و نتیجه‌گیری: شیوه ی پیشگیری و مداوای دندانهای ناسالم در طبّ سنّتی که با تجویز داروهای گیاهی و حیوانی بود، به شناسایی گیاهان دارویی و اثربخشی آنها در درمان بیماریها دلالت دارد. بنابراین روش طبابت و داروهای کاربردی پس از تأیید می تواند در دندان پزشکی نوین مورد استفاده قرار گیرد.

کلمات کلیدی