واژه میزان با سایر مشتقات آن، بالغ‌بر بیست‌وسه بار در قرآن کریم بکار رفته است. کاربست این واژه در سیاق‌های گوناگون، بیانگر ذو ابعاد بودن آن، در دو ساحت دنیوی و اخروی است. اغلب مفسران با خلط مفهوم و مصداقِ میزان از یک‌سو؛ عدم انفکاک میان وضعِ موازین و چگونگی توزین آن از سویی دیگر، به سخنان پراکنده‌ای تمسک جسته‌اند. گروهی در رویکردی همسان، موازینِ اخروی را بسانِ ترازوی دنیوی دانسته؛ و شماری دیگر، با تأویل میزان، درصدد توجیه معنای آن برآمده‌اند. بااین‌همه، این مقاله با رویکردی ریشه‌شناختی و استنطاقی در موارد به‌کارگیری واژه موازین، علاوه بر روشن ساختن تفاوت کاربست آن با سایر استعمالات قرآنی، در فرآیندی همسو با روایات امامیه، نه‌تنها معصومان (ع) را به‌مثابه معیار و حقیقت موازین، درصحنه قیامت معرفی نموده، بلکه سنگینی و سبک بودن موزون افراد را ره‌آورد موافقت شئون انسانی-اعم از عقاید و اخلاق و اعمال-، با معیارهای توزین دانسته است. ازاین‌رو، با طرح نظریه توسّع معنایی، نسبت به مفهوم «میزان»، اطلاق آن را در مورد معصومان(ع)؛ عامل اتخاذ رویکردی واقع‌گرایانه می‌داند.

کلمات کلیدی