علیرغم نگاه فیزیکالیستی فلسفه به ذهن در قرن حاضر وجود حالات متفاوت ذهنی از بدنی باعث شده است که معیارهای متفاوتی در خصوص ویژگی های امر ذهنی داده شود که مهمترین آن ها آگاهی و حیث التفاتی است. هر یک از این فاکتورها در بازنمایی امر ذهنی دچار اشکالاتی هستند به طوری که برخی مصادیق غیر ذهنی را وارد و برخی امور ذهنی را از تعربف خارج می کنند. بر اساس حکمت متعالیه «توجه غیر ذاتی نفس» مولفه پیشنهادی برای امر ذهنی( غیر بدنی یا نفسانی) است. با بررسی جایگاه « توجه نفس» در حکمت متعالیه به خوبی می توان انواع مشترک و غیر مشترک آن در انواع موجودات را به دست آورد و تنها موارد خاص آن درباره انسان را بطوری تبیین کرد که تمام ویژگی های امر ذهنی را در خود داشته باشد. کاربرد توجه نفس درباره انسان در دو بخش عمده ذاتی(جبلی) و غیر ذاتی قابل تفکیک است. «توجه غیر ذاتی» شرط کافی و لازم است. در این مشخصه، آگاهی در بخشی از معانی و زوایا مورد توجه است چون آگاهی طیف وسیعی دارد که همه انواع آن مثل اگاهی های عیق همچون مبتنی بر استدلال برای امر ذهنی لازم نیست . همچنین این مولفه، دربارگی، علیت ذهنی و اول شخص بودن را نیز پوشش می دهد. هماهنگی و انسجام این مولفه در دل حکمت متعالیه نشان دهنده صحت نظر ملاصدرا در مسئله نفس نسبت به نظرات دوگانه انگاران و فیزیکالیست ها است.

کلمات کلیدی