عرب‏ها از دیرگاه با مفهوم «خلود» آشنا بوده ‏اند و به‏ویژه سرایندگان دورة جاهلی، مفهوم «خلود» را به معنای «جاودانگی در خاکدان زمین و حیات دنیوی» به کار برده و امکان تحقّق آن را منتفی دانسته‏اند امّا در بافت متنی قرآن کریم، ریشة«خلد/ خلود» در توصیفی دقیق به عنوان برابرنهاده‏ی «جاودانگیِ بشر در پیوستار زمان-فضایِ آن‏جهانی» به کار رفته است. پیرامون واژگان کانونی و مرکزی بافت متنی قرآن تا کنون، جستارهای بسیار ارزشمندی پدید آمده است امّا نظر به عدم وجود پژوهشی مستقل پیرامون«خلود»، در این جستار، نگارنده کوشیده است تا با واکاوی رابطه‏های‏ معنایی این واژه با واژگانی مانند «تقوا» و «ایمان»، «حیات» و «موت»، «دوام» و «ابد» و «جنّة» و «جحیم» خلود را به عنوان واژه‏ای کانونی در بافت قرآن کریم، مورد بررسی معناشناختی قرار دهد و با بازخوانی شبکة معنایی «خلود» در بافت متنی قرآن، رابطه‏های معنایی این واژه و مدلول‏های مکانی و زمانی آن را شناسایی نماید. برآیند نهایی جستار پیش‏رو در درجة نخست، نشانگر وجود تصویر سه گونه از «خلود» در قرآن کریم است که عبارتنداز: خلود مشروط، خلود نامشروط و خلود جسمانی توراتی. بررسی شبکة معنایی خلود در قرآن کریم، حکایت از وجود رابطة معنایی هم‏نشینی و جانشینی میان «خلود» با دو واژة «دوام» و «أبَد» به عنوان مدلول زمانی خلود، رابطة معنایی هم‏نشینی میان «خلود» با «ایمان»، «تقوا» و نیز «حیات» داشت. از سوی دیگر میان واژگانی مانند «جنّة»، «فردوس»، «جنّات عدن»، «جنّات النعیم» و..به عنوان مدلول مکانی بهشت با خلود ایجابی و نیز میان واژگانی از دستة «جهنّم»، «جحیم»، «نار»، «حطمة»، «سعیر» و...به عنوان مدلول مکانی دوزخ با خلود سلبی رابطة هم‏نشینی و ترادف برقرار است چنان‏که هرکدام از این دو شبکة معناییِ وابسته به بهشت یا دوزخ با گروه متقابل خود دارای رابطة معنایی تضاد نیز می‏باشند .

کلمات کلیدی