در مناطق غربی و جنوبی شهرستان سرخس نبکاهای زیادی گسترش دارند که نشان¬دهنده فعالیت بادی و حمل رسوبات است که توسط پوشش گیاهی کنترل شده¬اند. ریخت‌شناسی و کانی¬های رسوبات نبکاها جدا از اینکه به خصوصیات گیاهان تشکیل دهنده آن ارتباط دارند می¬تواند اطلاعات مناسبی از محیط شکل¬گیری و منشأ رسوبات فراهم کند. نبکاها باعث به وجود آوردن جزایر حاصلخیزی در یک منطقه می¬گردند. برای سنجش و رصد عملکرد نبکاها و همچنین بررسی روند تغییرات شاخص¬های مرفولوژی گیاهان به وجود آورندۀ نبکا و نحوۀ تغییرات دانه¬بندی رسوبات بادی نبکا، تعداد ۱۲۰ عدد نبکا در ۳ سایت از شمال تا جنوب نبکازارهای غرب شهرستان سرخس مورد بررسی قرار گرفت. برای هر نبکا پارامتر¬های مرفولوژی گیاه و مرفومتری نبکا مورد نیاز از قبیل ارتفاع، طول و حجم نبکا و ارتفاع، قطر بزرگ، حجم و محیط گیاه مورد ارزیابی قرار گرفت و بررسی ضریب همبستگی و تبیین بین شاخص-های مرفولوژی گیاه با شاخص¬های مرفومتری نبکا صورت پذیرفت. همچنین رسوبات نبکاهای بررسی شده مورد آزمایش¬های تعیین بافت رسوب، کانی¬شناسی، pH، EC و دانه¬بندی قرار گرفتند و نتایج آزمایش¬ها با روند تغییرات پارامترهای بررسی شده از گیاه، نبکا و رسوبات مورد بررسی قرار گرفتند. بر طبق نتایج آزمایش‌های دانه¬بندی و کانی¬شناسی و جهت باد غالب، محل برداشت رسوبات از فاصلۀ حدود ۵۰ کیلومتری در جنوب کشور ترکمنستان است. همچنین مشخص گردید در منطقه با افزایش مسافت حمل رسوب میزان EC کاهش و بر میزان pH رسوبات افزوده می¬گردد. از میان شاخص¬های مرفولوژی گیاهی بررسی شده شاخص¬های حجم گیاه تأثیر بیشتری بر روی حجم نبکا¬ی به وجود آمده دارند. همچنین تأثیر حجم و ارتفاع گیاه بر شاخص¬های D۱۰، D۵۰، D۹۰ و میانگین قطر رسوبات بیشتر از تأثیر شاخص مسافت حمل رسوب است؛ اما بر روی شاخص کشیدگی رسوبات بیشترین عامل مؤثر مسافت حمل رسوب می¬باشد.

کلمات کلیدی