جنس جاشیر (Prangos Lindl.) متعلق به تیره چتریان است و 15 گونه از آن در ایران وجود دارد. جاشیر گیاهی دارویی و بومی نواحی جنوبی ایران است که در طب سنتی و در درمان بسیاری از اختلالات گوارشی مورد استفاده است. این تحقیق به منظور بررسی تنوع مورفولوژیکی، محتوای فنل کل و فعالیت آنتی¬اکسیدانی 18 جمعیت متعلق به سه گونه Prangos acaulis، Prangos platychloena وPrangos ferulacea در بهار و تابستان 1397 در دو استان فارس و کهگیلویه و بویراحمد به صورت طرح بلوک¬های کامل تصادفی انجام شد. برای بررسی صفات مورفولوژیکی در زمان گلدهی از هر رویشگاه، 10 نمونه گیاهی کامل انتخاب و 15 صفت کمی و 39 صفت کیفی برای هر جمعیت بررسی شد. میزان فنل کل با روش فولین-سیکالتو و میزان فعالیت آنتی¬اکسیدانی با استفاده از ظرفیت مهار رادیکال¬های DPPH ارزیابی شد. نتایج نشان داد که تنوع زیادی در بین جمعیت¬¬ها وجود دارد. تجزیه خوشه¬ای جمعیت¬های مورد مطالعه را به سه گروه مجزا تقسیم کرد. نتایج نشان داد در گونه Prangos acaulis جمعیت 14 به لحاظ صفات مورفولوژیکی بر دیگر جمعیت¬های این گونه برتری داشت. بیشترین فعالیت آنتی¬اکسیدانی با (05/93 درصد) و فنل کل (84/8 میلی¬گرم معادل گالیک اسید در هر گرم وزن ¬تر) در بین جمعیت¬های این گونه به ترتیب مربوط به جمعیت¬های 14 و 8 بود. همچنین در گونه Prangos platychloena بیشترین فعالیت آنتی¬اکسیدانی و میزان فنل کل به ترتیب در جمعیت¬های7 (72/95 درصد) و 15 (25/10 میلی¬گرم معادل گالیک اسید در هر گرم وزن ¬تر) مشاهده شد. به طورکلی در بین سه گونه بیشترین فنل کل و فعالیت آنتی¬اکسیدانی در جمعیت 18 متعلق به گونه Prangos ferulacea بود. جمعیت¬های 5، 6، 7 و 8 از استان فارس، 11 و 13 استان کهگیلویه و بویراحمد از هر سه گونه گیاهی از نظر صفات مورفولوژیک مورد ارزیابی، مطلوب بوده به طوری¬که دربرنامه¬های اصلاحی و اهلی کردن، این جمعیت¬ها می¬توانند مورد توجه قرارگیرند.

کلمات کلیدی