غدد فوق کلیه از اندام های درون ریز مهم در بدن دام های کوچک هستند که اختلالات مرتبط با عملکرد آن ها به دلیل عدم تشخیص به موقع در بیش تر موارد خسارات جبران ناپذیر و یا مرگ حیوان را به دنبال دارد. ساختار بافتی این غدد منحصر به فرد می باشد و بخش های قشری و داخلی این غدد هر کدام مسئول ترشح هورمون های مهمی در بدن دام ها می باشد. به طور کلی بیماری های عملکردی مهم در میان بیماری های غدد فوق کلیه در دام های کوچک را می توان در دو دسته تقسیم بندی کرد. دسته ی اول بیماری های ناشی از پرکاری و افزایش بیش از حد معمول هورمون های غدد فوق کلیه هستند که به نام های هایپرآدرنوکورتیسیسم -Hyperadrenocorticism- یا سندروم/بیماری کوشینگ -Cushing’s disease- شناخته می شوند و دسته ی دیگر بیماری های ناشی از کم کاری غدد فوق کلیه هستند که به نام های هایپوآدرنوکورتیسیسم -Hypoadrenocorticism- یا سندروم/بیماری آدیسون -Addison’s disease- شناخته می شوند. بیماری کوشینگ در سگ های مسن و موش خرما شایع است اما بندرت در گربه ها رخ می دهد. پر ادراری، پرنوشی، بی حالی، شکم متسع و آویزان و مو ریختگی از جمله شایع ترین علائم بالینی کوشینگ هستند. لوکوگرام استرس -شامل نوتروفیلی، لنفوپنی، ائوزنوپنی و مونوسیتوز- همراه با افزایش آلکالین فسفاتاز و کاهش وزن مخصوص ادرار -کمتر از 020/1- مهمترین یافته های آزمایشگاهی کوشینگ هستند که در تشخیص آن کمک کننده خواهند بود. افزایش نسبت کورتیزول به کراتینین ادرار -UCCR- در سگی که علائم بالینی و آزمایشگاهی مرتبط با کوشینگ را نشان می دهد، احتمال وجود بیماری را تقویت می نماید. در چنین مواردی جهت تشخیص قطعی بیماری می توان از آزمایش سرکوب دگزامتازون با دوز پایین و/یا آزمایش تحریک ACTH استفاده کرد. در صورت تشخیص قطعی کوشینگ، در مرحله بعد با اندازه گیری ACTH خون یا آزمایش سرکوب دگزامتازون با دوز بالا می توان نوع کوشینگ -وابسته به هیپوفیز یا وابسته به آدرنال- را نیز تعیین نمود. آدیسون معمولاً در سگ های جوان تا میانسال -6-3 ساله- و با علائم بالینی از قبیل بی حالی، ضعف، استفراغ، اسهال، درد شکمی و بی اشتهایی به دلیل کمبود گلوکوکورتیکوئیدها و برادی کاردی، میکروکاردی، کاهش فشار خون، پرادراری و پرنوشی بدلیل کمبود مینرالوکورتیکوئیدها رخ می دهد. مشاهده یافته های آزمایشگاهی از قبیل ازتمی، کاهش وزن مخصوص ادرار، عدم وجود لوکوگرام استرس و بویژه تغییرات الکترولیت های خون -کاهش سدیم، افزایش پتاسم و نسبت سدیم به پتاسم خون کمتر از 23- احتمال وجود آدیسون را تقویت می کند. در چنین مواردی با اندازه گیری غلظت کورتیزول خون و/یا آزمایش تحریک ACTH می توان وجود بیماری را تائید نمود و در مرحله بعد با اندازه گیری غلظت ACTH خون نوع آن -وابسته به هیپوفیز یا وابسته به آدرنال- را تعیین نمود.

کلمات کلیدی