آویشن یکی از مهمترین گیاهان دارویی ایران و جهان است که به دلیل داشتن دو ترکیب تیمول و کارواکرول دارای خواص دارویی متنوعی می باشد. هدف از انجام این آزمایش بررسی خصوصیات میکروسکوپی و مورفولوژیکی آویشن باغی (Thymus vulgaris) در مقایسه با دو توده آویشن خراسانی (Thymus transcaspicus) در شرایط کشت شده آب و هوایی مشهد می باشد. بدین منظور آزمایشی به صورت طرح پایه کاملا تصادفی با 3 تیمار و 4 تکرار و در هر تکرار 9 بوته انجام شد. تیمارها شامل آویشن باغی و دو توده آویشن خراسانی (A و B) بود. نتایج نشان داد که تنوع در خور توجهی از نظر صفات مهم اصلاحی گیاهان دارویی بین تیمارها وجود دارد. با توجه به نتایج بدست آمده از لحاظ خصوصیات مورفولوژیکی بزرگترین طول و عرض برگ، تعداد گل و طول گل، فاصله میانگره و طول سنبله در توده Aآویشن خراسانی مشاهده شد و بیشترین عملکرد تر و خشک، ارتفاع گیاه، بزرگترین قطر تاج پوشش و درصد اسانس مربوط به بوته های آویشن باغی بود. نتایج آنالیز GC-MASS نشان داد که اسانس آویشن باغی دارای 31 ترکیب، اسانس آویشن های خراسانی دارای 27 ترکیب بودند. با توجه به تصاویر میکروسکوپ الکترونی روبشی در آویشن های مورد مطالعه دو نوع کرک غده ای و محافظ تشخیص داده شد که کرک غده ای از نوع سپری بود. در آویشن باغی میانگین اندازه کرک های سپری و کرک های محافظتی به ترتیب 11/73 و 33/57 میکرومتر بود که در مقایسه با آویشن های خراسانی، تراکم کرک های محافظ و سپری بیشتر بود. در مجموع نتایج بدست آمده حکایت از وجود پتانسیل ژنتیکی مناسبی از لحاظ کلیه صفات در آویشن های خراسانی و باغی داشت که میتوان با انتقال صفات از آویشن باغی در برنامه های اصلاحی به عنوان پایه به آویشن خراسانی حداکثر استفاده را به عمل آورد و می توان از این گونه بومی ایران به عنوان جایگزین مناسبی برای گونه اروپایی آویشن باغی جهت مقاصد مختلف، بالاخص کاربردهای دارویی استفاده کرد.

کلمات کلیدی