سابقه و هدف: داروسازی (صیدنه) به سبب ضرورت و نیاز همیشگی انسان از قدیمی ترین دانش‌ها در سیر تاریخ علوم و تمدن بشری به‌شمار می رود. ساخت و ترکیب داروها مستلزم شناخت مواد دارویی بود. در میان داروها با منشأ گیاهی، حیوانی و مواد معدنی، سنگ‌ها نیز کارکرد دارویی و درمانی داشتند. مواد و روش‌ها: این پژوهش به شیوۀ توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر متون پزشکی متقدّم (فردوس الحکمه، الحاوی، القانون، التَصریف، ذخیرۀ خوارزمشاهی) انجام گرفته است. تحقیق حاضر مطالعه ای مروری است که جستجوی کلیدواژگان اصلی آن، حجر و سنگ در متون دست اول پزشکی و نرم‏افزار طب در بازۀ زمانی پنج‏ماهه انجام شد. یافته ها: مطالعات حاکی از آن است که سنگ‌ها به عنوان مادۀ دارویی در درمان انواع بیماری‌های جسمی، اختلالات روحی و حتی ناراحتی های پوستی تجویز شده اند. نحوۀ کاربرد سنگ و جواهرات به شیوۀ استعمال داروی مفرد، ساخت داروهای مرکّب، ترکیب در معجون ها و حَب ها بوده است. در مواردی پزشکان برای پیشگیری از ابتلا به بیماری و مداوای آن توصیه می کردند که بیمار سنگ به همراه خود داشته باشد. نتیجه گیری: امروزه به سنگ‌درمانی به عنوان دیدگاهی جدید در درمان توجه می‌شود و مطالعات و تحقیقاتی دربارۀ تأثیر سنگ‌ها انجام شده است. با توجه به کارکرد دارویی سنگ‌ها در پیشینۀ تاریخی دانش پزشکی و داروسازی، می توان از تجربیات و نظرات اندیشمندان مسلمان در این حوزه بهره برد. گرچه کاربرد دارویی سنگ‌ها و کانی‌ها نیازمند مطالعه و روش‌های آزمایشی علمیِ نوین خواهد بود.

کلمات کلیدی