مراحل اولیۀ فتوح، اثرات فراوانی بر ادوار بعدی حکومت اسلامی داشت. این امر زمینۀ توجه مسلمانان به فتوحات را فراهم آورد که یکی از نتایج آن ذکر اخبار فتوح در متون تاریخ نگاری بود. به دلیل نزدیکی زمانی، طرح فتوح ایران در کتب برخی از مورخان قرن سوم همانند ا بن خیاط، بلاذری، دینوری و یعقوبی اهمیتی ویژه دارد. در این نگاشته‌ها، روایات مشابه و متفاوت فراوانی خاصه دربارۀ فتوحِ دورۀ خلیفۀ اول وجود دارد. بر این اساس، نحوۀ بازسازی روایت فتوح ایران در دوره خلافت ابوبکر توسط مورخان سده سوم هجری و ارتباط آن با فضای کلی فرهنگی- سیاسی زمانه آنها مسألۀ پژوهش حاضر است. از نتایج این پژوهش توصیفی- تحلیلی این است که همگی این مورخان با پذیرش فرهنگ اسلامی حاکم کوشش کردند فتوح ایران در دوره خلیفه اول را در زنجیره تاریخ مقدس امت و خلافت اسلامی جای دهند. اما دلبستگی های مکانی و جایگاه اجتماعی هر یک از این مورخین دغدغه هایی ویژه برای آنها در زمینه تفاخرطلبی قومی و رقابت های محلی و منطقه ای ایجاد کرد. از این رو به تفاوت هایی در شرح جزئیات روایت فتوح این دوره منجر شد.

کلمات کلیدی