هدف: هدف اصلی پژوهش، شناسایی موانع و چالشهای مصرف بهینه آب در بخش کشاورزی نواحی روستایی شهرستان گنبد کاووس است . روش: پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و به لحاظ روش شناسی از نوع توصیفی- تحلیلی است. جامعه آماری آن را 56 نفر از کارشناسان دستگاههای اجرایی آب منطقه ای، جهاد کشاورزی، مراکز آموزش عالی تشکیل می دهد و داده های مورد نیاز از طریق مصاحبه و تکمیل پرسشنامه جمع آوری و با استفاده از از نرم افزار SMART-PLS (معادلات ساختاری و حداقل مربعات جزیی) فرآیند تحلیل صورت گرفت. آلفای کرانباخ کلیه عوامل بزرگتر از 70/0 بدست آمد که حاکی از پایایی مناسب مدل است. یافته ها: نتایج خروجی مدل معادلات ساختاری نشان داد، مقدار ضریب t مربوط به روابط بین متغیر وابسته\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\" موانع مصرف بهینه آب\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\" و عوامل چهارگانه و متغیرها در تمام موارد بزرگتر از 96/1 و در سطح اطمینان 95درصد دارای معناداری است. در این میان عامل اجتماعی در رتبه اول اثرگذاری چالش مصرف بهینه آب کشاورزی از دیدگاه کارشناسان عنوان شد، بطوریکه ضریب مسیر عامل مذکور برابر 802/0 و عوامل مدیریتی و طبیعی در رده دوم و سوم به ترتیب برابر 703/0 و 345/0 محاسبه گردید. از مهمترین زیر شاخص های عامل اجتماعی که در پایین بودن مصرف بهینه آب اثر گذار هستند، می توان به پایین بودن سطح سواد کشاورزان ، عدم استقبال کشاورزان در قبول و اجرای روش های جدید آبیاری ، عدم پذیرش زارعین نسبت به الگوی های کشت معرفی شده، تمایل کشاورزان نسبت به کشت محصولات با نیاز آبی بالا، پایین بودن سطح آموزش های ترویجی و تحقیقاتی، بی توجهی به کشت محصولات با دوره زراعی کوتاه توسط کشاورزان و..اشاره کرد. همچنین نبود طرحهای آمایشی آب، ضعف در ارائه یک برنامه جامع تقویمی کشت، گسترش وحفر چاه های عمیق در دهه های قبل ، نبود یا فرسودگی سامانه های زهکشی آب ، عدم توجه جدی به لایروبی کانالهای آبیاری، کمبود نیروی انسانی(کارشناس) در کنار گستردگی حوزه جغرافیایی فعالیت امورآب شهرستان از اهم مولفه های عامل مدیریتی –نهادی از دیدگاه کارشناسان محسوب میشوند، ضمن اینکه خشکسالی های دهه های اخیر، بادهای گرم و خشک، پراکندگی اراضی و قطعات زمین در مقایسه با سایر متغیرهای مورد بررسی عامل طبیعی، بیشترین نقش را در کاهش مصرف بهینه آب دارند. برازش کلی(GOF) مدل پژوهش برابر 0.55 بدست آمد که حاکی از برازش قوی آن است.

کلمات کلیدی