قصه­ های عامه در دورۀ قاجار در میان مردم محبوبیت و شیوع بیشتری یافت. ظهور چاپ سنگی در این دوره به نشر و گسترش این داستان­ ها کمک بسیاری کرد. به ­ویژه چاپ­های سنگی مصور که داستان ­ها را با زبان تصویر و با جذابیت بیشتری برای مردم بیان می ­کردند. داستان «نوش ­آفرین گوهرتاج»، داستان عامۀ منثوری از دورۀ قاجار در شرح عشق شاهزاده ابراهیم، فرزند پادشاه چین، برای رسیدن به معشوقش نوش ­آفرین گوهرتاج، دختر پادشاه دمشق است. نویسنده و زمان تألیف این داستان عامه معلوم نیست. چاپ ­های سنگی متعدد نوش ­آفرین گوهرتاج، حاکی از مقبولیت و محبوبیت آن نزد عموم مردم است. با توجه به اهمیت این داستان نزد مردم، پژوهش حاضر یکی از مهم­ترین چاپ­ های سنگی این داستان، یعنی نخستین چاپ سنگی مصور نوش ­آفرین گوهرتاج، مورخ ۱۲۶۳ق محفوظ در آکادمی ملی لینچی در رم را بررسی می­ کند. نسخۀ مذکور به ۵۷ نگاره به قلم برجسته ­ترین تصویرگر کتب چاپ سنگی، یعنی میرزا علیقلی خویی، مزین است. در این جستار، داستان عامۀ «نوش ­آفرین گوهرتاج» معرفی و اهمیت چاپ ­های سنگی در ترویج این داستان بررسی می ­شود. بخش اصلی مقاله­ به تحلیل نگار ه­های این نسخه از منظر چهره ­پردازی و پیکره­نگاری، تصویرگری موجودات موهوم و افسانه ­ای و ترسیم صحنه ­های رزم و بزم اختصاص دارد. حاصل پژوهش نشان م ی­دهد که تصویرگر نسخه در تلاش بوده است تا نگار ه­ها را به شیو ه­ای مرد م­پسند و متناسب با نیازهای عصر خود به­تصویر درآورد.

کلمات کلیدی