با توجه به نقش و اهمیت مواد خوراکی در تغذیه و عملکرد طیور، محققان زیادی در جهان مشغول یافتن راهکارهای نوین جهت افزایش بهره وری مواد غذایی در حیوانات هستند. لیپیدها گروه ناهمگنی از ترکیبات آلی شامل چربی ها، روغن ها، موم ها، استروئیدها و ترکیبات مربوطه هستند که بیشتر از نظر فیزیکی، با یکدیگر ارتباط دارند. ویژگی های مشترک این ترکیبات شامل عدم انحلال نسبی در آب و حلالیت در حلال های غیرقطبی نظیر اتر و کلروفرم می باشد (19). لیپیدها در گیاهان عمدتاً به شکل روغن و در حیوانات به صورت چربی سخت هستند که در مقایسه با پروتئین ها و کربوهیدرات ها مقدار انرژی بیشتری را در اختیار حیوان قرار می دهند. بنابراین، با افزودن لیپیدها به جیره می توان محتوای انرژی آن را افزایش داد. هضم و جذب چربی جیره نیازمند فرآوری تری گلیسیریدهای نامحلول در آب است که این عمل با فعالیت صفرا به منظور امولسیفه کردن چربی ها و سپس هیدرولیز آنها توسط لیپاز انجام می شود (39). هضم چربی ها به ویژه در پرندگان جوان بهینه نیست و با افزایش سن بهبود می یابد، این امر به دلیل ظرفیت پایین دستگاه گوارش در ترشح آنزیم لیپاز و اسیدهای صفراوی است به طوری که عملکرد لیپاز در جوجه-های یک روزه یک درصد فعالیت آن در سن 21 روزگی است (15). به علاوه، در بیشتر جیره‌ها به علت محدودیت زمان حضور مواد غذایی در روده کوچک، تأمین کافی مواد مغذی امکان پذیر نبوده و این وضعیت سبب کاهش سرعت رشد و تولید پرندگان می گردد. بنابراین، استفاده از ترکیباتی که باعث افزایش سرعت جذب در دستگاه گوارش شده و انرژی بیشتری را در دسترس حیوان قرار دهند، می توانند عملکرد را افزایش دهد. امولسیفایرها مولکول هایی هستند که از دو بخش تشکیل می شوند که یک بخش آنها آبدوست (هیدروفیل) و بخش دیگر آن آبگریز (هیدروفوب) است. مولکول امولسیفایر می تواند با بخش آبدوست خود در آب و با بخش آبگریز خود در چربی حل شود و نقش مهمی در کمک به تشکیل میسل ایفا نماید (8). بنابراین، امولسیفایرها می توانند قطرات چربی را در امولسیون توزیع کنند که این امر برای هضم و جذب چربی ها لازم است. فسفولیپیدها جزء ترکیباتی هستند که در فرآیند امولسیفه کردن چربی ها شرکت می کنند. فسفولیپیدها هم دارای دو بخش آب گریز و آب دوست هستند که در آنها یک اسید فسفریک و دو اسید چرب با مولکول گلیسرول استریفه می شوند که خود با اتر، کولین، اتانول آمین و اینوزیتول پیوند یافته اند. این ساختار باعث شده، وقتی با آب و چربی ترکیب می شوند، به عنوان سورفاکتانت عمل کنند (17). از جمله امولسیفایرهای فسفولیپیدی موثر در هضم جذب چربی در پرندگان می توان به لیزوفسفولیپید اشاره کرد. لیزوفسفولیپید، سورفاکتانت های طبیعی هستند که از هیدرولیز فسفولیپید توسط فسفولیپاز A2 بدست می آیند (11). لیزوفسفولیپیدها باعث افزایش قدرت امولسیفه شدن چربی های موجود در جیره و همچنین باعث تسهیل در تشکیل شیلومیکرون ها شده و در نتیجه باعث افزایش قدرت هضم و جذب لیپیدها از قبیل اسیدهای چرب ضروری و ویتامین های محلول در چربی در روده کوچک می شوند (38). راجو و همکاران (2011) نشان دادند که با استفاده از لیزولسیتین سبوس برنج، قابلیت هضم چربی جیره در جوجه های گوشتی افزایش یافت (23). همچنین با استفاده از لیزولسیتین سویا موجود در روغن سویا، چربی گوسفند و چربی طیور، قابلیت هضم اسیدهای چرب در جوجه های گوشتی افزایش یافت (38). بنابراین، از یک سو دستگاه گوارش جوجه های جوان نابالغ است و عمل هضم و جذب در آن به صورت ناقص انجام می شود و از طرف دیگر در پرندگان بالغ نیز علاوه بر زمان محدود حضور مواد غذایی در روده کوچک، در بسیاری از جیره ها امکان تأمین کافی مواد مغذی از خوراک مصرفی پرنده ممکن نبوده و باعث کاهش سرعت رشد و تولید پرنده می شود، و احتمالاً در این شرایط استفاده از ترکیباتی که باعث افزایش قدرت جذب مواد مغذی در دستگاه گوارش شوند و انرژی بیشتری را در اختیار پرنده قرار دهند، می تواند مفید باشد. هدف از این مطالعه برآورد ارزش افزوده شده هنگام استفاده از مکمل لیزوفسفولیپید برای مواد مغذی جیره ذرت- کنجاله سویا و انرژی قابل متابولیسم انواع چربی در دوره رشد جوجه های گوشتی بود.

کلمات کلیدی