تجارب چندساله اخیر ایران نشان می­دهد که تکیه اقتصاد به درآمد حاصل از فروش نفت خام، بی­ثباتی درآمد صادراتی را به­دنبال دارد. به­منظور کاهش وابستگی اقتصاد ایران به صادرات نفت خام، جهت­گیری سیاست­های صادراتی باید به سود صدور کالاهای غیرنفتی از جمله صادرات محصولات کشاورزی تغییر یابد. زعفران یکی از اقلام مهم صادراتی ایران است که در سال­های اخیر علی رغم افزایش سطح زیرکشت و تولید ، میزان صادرات آن رشد چشمگیری نداشته است. نتایج پژوهش­های مختلف در ایران نشان می­دهد یکی از دلایل مهم عدم موفقیت شرکت های ایرانی در بازار جهانی صادراتی گیاهان دارویی، کاهش قدرت رقابت­پذیری در این بازارها در سال­های اخیر است. از این رو این مطالعه بر آن است تا به بررسی عامل­های مؤثر بر رقابت پذیری شرکت­های صادرکننده زعفران ایران در بازارهای جهانی بپردازد. اندازه گیری رقابت پذیری با استفاده از شاخص مزیت نسبی آشکار شده متقارن و تحلیل عوامل اثر گذار بر آن با استفاده از الگوی رقابتی الماس پورتر و مدل رگرسیونی پانل لاجیت کسری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. آمار و اطلاعات لازم از طریق جمع آوری پرسشنامه از 35 شرکت صادرکننده زعفران برای سالهای 1395- 1390 به دست آمد. نتایج نشان داد عوامل شش­گانه الگوی الماس پورتر شامل شرایط تقاضا، شرایط عوامل، صنایع پشتیبان، استراتژی بنگاه، دولت و اتفاقات و حوادث غیر قابل پیش بینی، بر وضعیت رقابتی شرکت­های مورد مطالعه اثرگذار می­باشند. بر این اساس رعایت استاندادهای صادراتی به لحاظ کمی و کیفی، جلوگیری از نوسانات قیمتی زعفران، کاهش نوسانات نرخ ارز متناسب با سیاست­های دولت، کاهش نوسانات تولیدی به دلیل تغییرات اقلیمی با ارائه راهکارهای فنی و توجه کافی شرکت­هابه استراتژی­های بازاریابی در کوتاه­مدت و بلند­مدت به عنوان پیشنهاد جهت بهبود وضعیت رقابتی شرکت­های مورد مطالعه مطرح می شود.

کلمات کلیدی