استقلال قضات در داوری فرآیند مهمی است که در اصل صد و پنجاه و ششم قانون اساسی بدان اشاره شده است. مسأله اصلی این پژوهش حل اخلاقی برادران دروغینِ استقلال و استبداد در قضاوت است. قضات در زمان تصمیم‌گیری و صدور حکم، گاهی دچار تحیر میان آن دو می گردند که تنها با شناخت ماهیت و معیارهای تمایز آنها قابل حل است. حل این چالش اخلاقی، در حوزه های دیگری نیز قابل طرح است ولی بر اساس آموزه های قرآن کریم و روایات اهل بیت(ع)، حوزه ی‌شناختی(داده سازی و داده پردازی های وابسته) اهمیت مبنایی دارد. آثار نوشته شده در این زمینه به استقلال قاضی، عدالت قضایی، آداب القضا و یا استبداد سیاسی پرداخته اند که فاقد شناخت، بررسی آن دو از حیث اخلاقی‌اند. این پژوهش تا حد امکان معیار، نشانه و مصداق استقلال و استبداد را در این حوزه، بیان کرده است تا قضات در موقعیتی که پیش می‌آید توانایی خروج از این تحیّر و سردرگمی اخلاقی را داشته باشد. یافته های این پژوهش، استخراج پنج معیار داده افزایی، بهره برداری از خرد جمعی، همخوان سازی داده ها با موقعیت ها، تجمیع یا گسترده سازی داده ای و پرهیز از داده های نارس، دانش نما و آسیب زادر این حوزه است که علاوه بر دستگاه قضایی، در تصمیم گیری های فردی و سازمانی نیز ضروری است. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی-تحلیلی، کاربردی است که با مطالعات قرآنی و حدیثی و مراجعه به منابع معتبر در کتابخانه، در طریق استنباط راهکارهای دینی در حوزه ی داده سازی و داده پردازی های وابسته جهت برون رفت از استبداد در داوری قرار دارد.

کلمات کلیدی