ازآنجاکه زبان بخش جدایی‌ناپذیر فرهنگ است، با بررسی زباهنگ‌های مردم یک جامعه می‌توان به تفکرات ارزشی آنان پی برد. در پژوهش حاضر، نگارندگان با استفاده از بخش‌های هشتگانۀ الگوی SPEAKING هایمز (1967)، به کنکاش زباهنگ‌ «بلاتکلیف‌شدگی» در گفتمان‌هایی از زبان فارسی که در آن‌ها «عبارات تقابلی دوگانه» به‌کار رفته‌اند، پرداخته‌اند. بدین‌منظور از مجموع 712 موقعیت گفتمانی، 317 پاره‌گفتار طبیعی که در آن‌ها عبارات دوگانۀ تقابلی به کار رفته بودند، با روش نمونه‌گیری هدفمند از گویشوران زن (115 نفر) و مرد (97 نفر) در بازۀ سنی 15 تا 74 سال از استان خراسان رضوی (شهرستان مشهد) گردآوری شدند و به‌صورت کیفی و توصیفی در پرتو الگوی هایمز مورد تحلیل قرار گرفتند. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که ایرانیان به اهداف متفاوتی مانند نازکردن و خجالت، نشان‌دادن عدم اطمینان، پرهیز از ابراز نظر به‌صورت مستقیم، مسئولیت‌گریزی، اجتناب از اعلام نظر مخالف، نیافتن پاسخی مشخص برای تصمیم، دفاع از خود، نشان‌دادن گرفتاری ذهنی، دوری از استرس و نگرانی، نداشتن اطلاعات کافی و عدم آگاهی، جلوگیری از سوءتفاهم و تعارف این زباهنگ را در بافت‌های عمومی/خصوصی، رسمی/غیررسمی استفاده می‌کنند. بسامد بالای این زباهنگ در فرهنگ ایرانیان ابهام‌گریزی بالای آنان را نشان می‌دهد که دراصل تمایلی به ماندن در بلاتکلیفی، تعلیق و ابهام ندارند و ویژگی جمع‌گرایی جامعۀ ایران سبب می‌شود افراد در زمانی‌که مردد می‌شوند نظرات جمع را مهم بدانند. بنابراین، بلاتکلیفی خود را با عبارات تقابلی دوگانه ابراز می‌کنند تا مخاطبشان در تصمیم‌گیری به یاری‌شان بیاید و آنان را با اعلام نظر خود از بلاتکلیفی نجات دهد.

کلمات کلیدی