مقدمه: اویارسلام ارغوانی، (Cyperus rotundus L.) یکی از علف های هرز مشکل ساز در سراسر دنیا به خصوص در مناطق گرمسیر و نیمه گرمسیر گسترش دارد. غده ها، اصلی‌ترین اندام رویشی برای افزونش آن می باشند، در حالی که بذر آن قابلیت جوانه زنی بسیار پایینی دارد. از این رو، بررسی رفتار جوانه زنی غده ها در تقابل با عوامل محیطی برای اطلاع از زمان جوانه زنی و سبز شدن آن مورد توجه می باشد. جوانه زنی غده، نیز به نوبه خود در میان عوامل محیطی تحت تأثیر دما قرار دارد. مدل های ریاضی متعددی برای توصیف الگوی جوانه‌زنی‌ بذر در واکنش به درجه حرارت ارائه شده ‌اند که به مدل های زمان دمایی شناخته شده می باشند. با توجه به اهمیت مدل سازی در پیش بینی ظهور اندام های رویشی جهت بهبود روش های مهاری، در تحقیق حاضر پاسخ جوانه زنی غده های اویارسلام ارغوانی به دما بوسیله مدل های مختلف زمان دمایی مورد بررسی قرار گرفته است. مواد و روش ها: آزمایش در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در محیط دستگاه ژرمیناتور انجام شد. دین منظور در هر تکرار، 15 غده داخل پتری 20 سانتی متری روی یک کاغذ صافی قرار داده و سپس 100 میلی لیتر آب اضافه شد. این آزمایش به طور جداگانه برای دماهای ثابت 10، 15، 20، 25، 30، 35 و 40 درجه سلسیوس و در تاریکی مطلق انجام شد. شمارش جوانه زنی غده‌ها به مدت 30 روز مورد بررسی قرار گرفت. برای تحلیل مدل سازی داده ها، پنج مدل زمان دمایی بر پایه توزیع های آماری نرمال، وایبُل، گامبِل، لجستیک و لُگ لجستیک مورد ارزیابی قرار گرفت. برای ارزیابی مدل ها از شاخص های R2، RMSE، RMSE% و AICc استفاده شد. یافته ها: نتایج نشان داد که مدل های زمان دمایی، پاسخ جوانه زنی غده های اویارسلام ارغوانی به دما را با دقت بالا (R2=0.95) پیش بینی کردند. مقایسه مدل ها بر اساس مقادیر AICc، حاکی از برتری معنی دار مدل گامبِل نسبت به سایر مدل ها بود. بر اساس این شاخص، بین مدل های لجستیک و لُگ لجستیک با نرمال تفاوتی وجود نداشت. در میان مدل ها، وایبُل نامناسب ترین مدل شناخته شد. مدل های مختلف جوانه زنی نهایی (Gmax) را بین 93/0 تا 94/0 (93 تا 94 درصد) برآورد کرده اند. دمای پایه توسط مدل های مختلف بین 10/7 تا 47/7 درجه سلسیوس برآورد شد. در بین مدل ها، مدل بر پایه توزیع گامبِل، چوله به راست بودن زمان دمایی و دمای بیشینه را اثبات کرد. بر اساس مدل گامبِل، فراسنجه های زمان دمایی (θT(g)) لازم برای رسیدن به 50 درصد جوانه‌زنی (θT(50)) معادل 8/123 درجه سلسیوس روز و بیشینه دما برای جوانه زنی با احتمال 50 درصد (Tc(50)) معادل 10/46 درجه سلسیوس برآورد شد. نتیجه گیری: در بین مدل های زمان دمایی، مدل گامبِل برتر بود. همچنین، چوله به راست بودن زمان گرمایی و دمای بیشینه توسط مدل گامبل اثبات شد. فراسنجه های حاصل از مدل گامبِل قابل استفاده برای پیش بینی جوانه زنی غده های اویارسلام ارغوانی می باشند.

کلمات کلیدی