آب به عنوان منبع حیاتی یکی از عوامل مهم رشد و توسعه در جوامع بشری است. دشت مشهد یکی از دشت‌های بحرانی ایران است که خشکسالی سال‌های گذشته سبب افت سطح آب‌خوان‌ها شده است. این مطالعه برآن است تا به بررسی عوامل مؤثر بر تقاضای آب مصرفی در دشت مشهد بپردازد. آمار و اطلاعات لازم برای این مهم از وزارت جهاد کشاورزی و اداره هواشناسی استان خراسان رضوی برای محصولات غالب در الگوی کشت منطقه شامل گندم، جو، گوجه فرنگی، یونجه، خیار و سیب زمینی جمع‌آوری گردید. به منظور تعیین مقدار آب مورد تقاضای محصولات از شاخص نیاز خالص آبی که تابعی از میزان تبخیر، رطوبت، بارندگی و سرعت باد می‌باشد، و از نرم افزار NETWAT به‌دست آمد، استفاده شد. بررسی فاکتورهای اثر گذار بر نیاز خالص آبی این محصولات با استفاده از الگوی پانل شور انجام شد. نیاز خالص برآوردی به‌دست آمده از الگو، به عنوان مقدار تقاضای آب به کار گرفته شد. جهت بررسی عوامل مؤثر بر این شاخص از الگوی پانل فضایی استفاده شد. معنی‌داری متغیر همسایگی (Rho)، نشان می‌دهد که الگوی مورد بررسی فضایی است و استفاده از الگوهای کلاسیک با مشکل همراه است. نتایج حاصل از تحلیل داده‌ها نشان می‌دهد که هر چه قیمت آب، هزینه آبیاری، هزینه کود شیمیایی و هزینه اجاره زمین افزایش یابد، میزان تقاضای مصرفی برای آب آبیاری کمتر شده و از مصرف بی-رویه آب جلوگیری می‌شود.

کلمات کلیدی