دانشمندان مسلمان، درتبیین صفات خبری روش هایی از قبیل؛ تشبیه، تاویل، توقف و اثبات بلا کیف را مطرح نموده اند. محمد بن اسحاق بن خزیمه محدث و فقیه نامدار اهل سنت(233-311ق.) در کتاب التوحید با ذکر انبوهی از آیات، روایات و استدلالها به اثبات صفات خبری پرداخته است. سوال این است که مدعای ابن خزیمه و استدلالهای او چیست و با چه نقدهایی مواجه است؟ فرضیه ما این است که ابن خزیمه با طرح استدلالهایی از قبیل: قوت و قدم صفات خداوند، ادعای «اثبات بلاتشبیه» کرده و به رد تاویل پرداخته است. با مطالعه و کاوش در کتاب ابن خزیمه و پردازش به شیوه توصیفی-تحلیلی، این نتایج حاصل شد: استدلالهای ابن خزیمه با تعارضات و محذورات متعددی روبرو بوده و ابن خزیمه نه تنها توفیقی در رفع تشبیه نداشته، بلکه به جسم انگاری دامن زده است. او در عین تخطئه اهل تاویل به استفاده مکرر از تاویل در تبیین آیات و روایات پرداخته است. کتاب التوحید ابن خزیمه، همواره مستمسک رهبران سلفی همچون ابن تیمیه و مورد توجه وهابیت قرار گرفته و روشن نمودن ناکارآمدی آن، می تواند در دفاع از توحید ناب، تاثیرگزار و مفید باشد.

کلمات کلیدی