چکیده زمینه و هدف: نوشته حاضر، پژوهشی موردی بر پایه جزئیات آماری است که میزان تلفات عارضه سکته (سکته مغزی و قلبی) در میان دولتمردانِ 15 سال پایانی حکومت ناصرالدین‌شاه (حک. 1264-1313ق/1848-1996م) و خانواده آنان را تخمین می زند. پس از محاسبه ی این آمار، با بررسی رژیم غذایی، میزان تحرک و ویژگی‌های ارثی مبتلایان، زمینه ابتلا و سبب گسترش سکته در میان طبقه ی مذکور نسبت به سه دهه پیش از آن تاریخ، مورد تحلیل قرار خواهد گرفت. مواد و روش‏ها: : تحقیقات موردی نیازمند داده‌های خُرد و آماری است که این جزئیات تا پیش از سده اخیر در تاریخ پزشکی بسیار نادر است. اما از نیمه دوره قاجار نگارش آثاری رایج گشت که اطلاعاتی اگرچه پراکنده، اما ریز و دقیق از امور بهداشتی جامعه ارائه می‌دهند. این مکتوبات خاطرات یا یادداشت‌های روزانه دولتمردان قاجاریه است؛ آثاری که به ندرت مورد توجه پژوهشگران حوزه تاریخ پزشکی بوده است. داده های تحقیق حاضر از منابع مذکور و سفرنامه های دولتمردان قاجاریه فراهم آمده و به روش توصیفی- تحلیلی، تدوین شده است. یافته‏ها: بخشی از یافته ها حاکی است که رژیم غذایی آکنده از گوشت و چربی و توسعه ی نامتوازن اقتصادی- اجتماعی که کم تحرکی را در پی داشت، از عوامل عمده (نه تنها عامل) افزایش چشمگیر سکته در میان اعیان دولتی در دوره مذکور بوده است. ملاحظات اخلاقی: راستی و امانتداری در ارجاعات کاملاً رعایت شده است. نتیجه‏: این پژوهش نشان می دهد که رژیم غذایی و پیری بدنه ی دولت چگونه با همراه شدن با توسعه ی نامتوازن اقتصادی و اجتماعی در اواخر دوره ناصری، موجب افزایش میزان سکته در میان دولتمردان یا خانواده ایشان شده است. در دوره مذکور در حالی که دگرگونی شیوه حمل و نقل از میزان تحرک افراد می کاست، بخش بهداشت و درمان در شرایط جدید راهکاری را برای حفظ سلامتی ارائه نکرد.

کلمات کلیدی